در قرآن کریم عذاب‌های روحی دوزخیان در آیات متعدد و به مناسبت‌های مختلف بیان شده است. در این فرصت به عنوان نمونه به برخی از آنها اشاره می‌شود:
1. از چشم خدا افتادن و محروم شدن از ارتباط با پروردگار:
«قَالَ اخْسَۆُوا فِیهَا وَلَا تُكَلِّمُونِ»؛[1]
(خداوند گوید) ذلیلانه در آنجا ساكت و دور گردید و هرگز با من سخن نگویید».
2. دوری از رحمت خدا:
«وَقِیلَ الْیَوْمَ نَنسَاكُمْ كَمَا نَسِیتُمْ لِقَاء یَوْمِكُمْ هَذَا وَمَأْوَاكُمْ النَّارُ وَمَا لَكُم مِّن نَّاصِرِینَ»؛[2]
و (به آنها) گفته مى شود: امروز شما را فراموش مى كنیم (در میان عذاب رها مى كنیم) چنان كه شما دیدار امروزتان را (در دنیا) فراموش كردید،
و جایگاه شما آتش است و شما را هرگز یارىكنندگانى نیست.
3. مشاهده نعمت‌هایی که به دوستان و آشنایانشان در بهشت داده می‌شود:
«وَنَادَى أَصْحَابُ النَّارِ أَصْحَابَ الْجَنَّةِ أَنْ أَفِیضُواْ عَلَیْنَا مِنَ الْمَاء أَوْ مِمَّا رَزَقَكُمُ اللّهُ قَالُواْ إِنَّ اللّهَ حَرَّمَهُمَا عَلَى الْكَافِرِینَ »؛[3]
و اهل آتش بهشتیان را ندا كنند كه از آب یا از آنچه خدا شما را روزى كرده بر ما فرو ریزید. گویند: همانا خداوند این دو را بر كافران حرام نموده است.
4. گفت‌وگوهای دلخراش و جانکاهی که میان بهشتیان و دوزخیان رد و بدل می‌شود، و روح دوزخیان را سخت آزار می‌دهد:
«وَنَادَى أَصْحَابُ الْجَنَّةِ أَصْحَابَ النَّارِ أَن قَدْ وَجَدْنَا مَا وَعَدَنَا رَبُّنَا حَقًّا فَهَلْ وَجَدتُّم مَّا وَعَدَ رَبُّكُمْ حَقًّا قَالُواْ نَعَمْ فَأَذَّنَ مُۆَذِّنٌ بَیْنَهُمْ أَن لَّعْنَةُ اللّهِ عَلَى الظَّالِمِینَ »؛[4]
و بهشتیان دوزخیان را ندا مى دهند كه ما آنچه را پروردگارمان به ما وعده داده بود درست و ثابت یافتیم، آیا شما نیز آنچه را پروردگارتان وعده داده بود حق و ثابت یافتید؟
گویند: آرى! پس آواز دهندهاى در میان آنان آواز مى دهد كه لعنت خداوند بر ستمكاران باد.
5. حسرت: «... كَذَلِكَ یُرِیهِمُ اللّهُ أَعْمَالَهُمْ حَسَرَاتٍ عَلَیْهِمْ وَمَا هُم بِخَارِجِینَ مِنَ النَّارِ»؛[5]
این چنین خداوند به عملهاى (دنیوى) آنها مایه هاى حسرتى ارائه شان مى دهد، و آنها هرگز از آتش بیرون آمدنى نیستند.
«وَیَوْمَ یَعَضُّ الظَّالِمُ عَلَى یَدَیْهِ یَقُولُ یَا لَیْتَنِی اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِیلًا»؛[6]
و (به یاد آر) روزى كه ستمگر پشت دستهاى خود را به دندان مى گزد، مى گوید: اى كاش همراه پیامبر راهى را (به سوى خدا) پیش مى گرفتم.
6. تحقیر و ذلت و خواری:
«ذُقْ إِنَّكَ أَنتَ الْعَزِیزُ الْكَرِیمُ»؛[7]
(و بگویید) بچش كه حقّا تو همان قدرتمند گرامى هستى
«یُضَاعَفْ لَهُ الْعَذَابُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَیَخْلُدْ فِیهِ مُهَانًا »؛[8]
(و به لحاظ تقارن گناهان اعتقادى و عملى وى) عذاب او در روز قیامت دو برابر شود و در آن عذاب همیشه به خوارى بماند.
7. پایان ناپذیری جهنم و عذاب:
«وَنَادَوْا یَا مَالِكُ لِیَقْضِ عَلَیْنَا رَبُّكَ قَالَ إِنَّكُم مَّاكِثُونَ»؛[9]
آنها ندا در مىدهند: اى مالك (جهنم، بگو) پروردگارت ما را بمیراند و نابود سازد! گوید: بىتردید شما (در این جا) ماندگارید
8. راه فرار نداشتن از جهنم:
«كُلَّمَا أَرَادُوا أَن یَخْرُجُوا مِنْهَا مِنْ غَمٍّ أُعِیدُوا فِیهَا وَذُوقُوا عَذَابَ الْحَرِیقِ »؛[10]
هر گاه اراده كنند كه از (شدت) غصه از آنجا بیرون آیند (به اجبار) در آن بازگردانده مى شوند و (گفته مىشود) بچشید عذاب سوزنده را. و ...
منابع :
[1]. مۆمنون، 108.
[2]. جاثیه، 34.
[3]. اعراف، 50.
[4]. اعراف، 44.
[5]. بقره، 167.
[6]. فرقان، 27.
[7]. دخان، 49.
[8]. فرقان، 69.
[9]. زخرف، 77.
[10]. حج، 22.
