* علیرضا اسماعیلی , منصور قلعه نوی ,
* دانشگاه فردوسی مشهد
چکیده :
با توجه به اینکه امروزه اکثر سازه ها با مصالح مدرن و روش های علمی روز طراحی و اجرا می گردند، هنوز در بسیاری از نقاط جهان، خشت به عنوان مصالح ساختمانی، در بافت های شهری و روستایی، کاربرد فراوان دارد. آمار رسمی منتشر شده پس از وقوع زلزله در مورد تعداد کشته ها (مانند زلزله بم) که دارای بافت خشتی می باشند، می تواند این ادعا را اثبات نماید. بنابراین رفتار، و مقاوم سازی سازه های خشتی بسیار ضروری به نظر می رسد که می بایست مورد بررسی قرار گیرد. حفظ بافت سنتی روستاهای قدیم، و تسرّی آن به روستاهای جدید، با تقویت خشت و بناهای خشتی، با رویکرد فرهنگی، نیاز به استفاده از ابزار و فن آوری های نوین عرصه مهندسی ساختمان دارد. البته استفاده از مصالح خشتی بومی به همراه تثبیت کننده های طبیعی می تواند اثرات بسیار مهمی را در شکوفایی این روند، از خود به نمایش بگذارد. با توجه به اینکه درصد زیادی از مساحت ایران را مناطق گرم و خشک و کویری تشکیل داده است موضوع حذف خشت و بناهای خشتی، برخلاف آنچه که مهندسین سازه با آن موافق هستند، روش درست و مناسبی به نظر نمی رسد. امروزه راه حل های مناسبی برای استحکام بخشی بناهای خشتی ابداع شده است. از دید مهندسین عمران، خشت یک ماده ساختمانی ضعیف می باشد؛ اما از نگاه سنتی و تاریخی، خشت بیانگر هویت و فرهنگ مردم باستان می باشد. با توجه به کمبود منابع انرژی در جهان، خشت به عنوان یک مصالح ساختمانی، می تواند برای بسیاری از مناطق مناسب باشد. خشت را می توان به سادگی و با قیمت ارزان تولید نمود. از معایب اصلی خشت خام، شکست یک دفعه آن پس از ورود نیروهای فشاری و خمشی است که در هنگام زلزله فرصت کافی، برای نجات جان ساکنین خانه های خشتی را فراهم نمی نماید. در حالی که با استفاده از مصالحی نظیر الیاف نخل خرما می توان گام های مؤثری را در این زمینه برداشت. آهک نیز می تواند زمان نرم شدگی در برابر آب را افزایش دهد. همچنین آهک باعث می شود تا در هنگام خشک شدن و انقباض خشت، ترک ها کاهش یابد. در این تحقیق، بیش از 350 نمونه مکعبی خشتی با درصدهای مختلفی از آهک و الیاف نخل خرما جهت تقویت خشت تهیه شد. این نمونه ها که حاوی خاک شهرستان زاهدان بودند، در شرایط محیطی با رطوبت 35 درصد، عمل آوری و در معرض بارهای فشاری و خمشی قرار گرفتند؛ میزان نرم شدگی در آب، زمان نفوذ آب به تمام حجم نمونه خشتی، درصد رطوبت بهینه، و وزن واحد حجم خشک نمونه ها نیز ثبت شد. پس از پایان آزمایشات مذکور، و بررسی نتایج مربوط به مشخصات مکانیکی نمونه ها، نمودارهای مقاومتی آنها ترسیم، و در نهایت بهینه ترین نمونه خشتی تثبیت شده با مصالح طبیعی (بر حسب درصدهای موجود رس و سیلت، ماسه، الیاف نخل خرما و آهک)، انتخاب گردید. نتایج حاصل نشان داد که با وجود 1 درصد الیاف نخل خرما، و 15 درصد آهک، برای شرایط محیطی 35 درصد رطوبت، بهترین حالت ممکن برای نمونه های خشتی تثبیت شده با آهک و الیاف نخل خرما بوجود می آید.
.
.
.
* دانشگاه فردوسی مشهد
چکیده :
با توجه به اینکه امروزه اکثر سازه ها با مصالح مدرن و روش های علمی روز طراحی و اجرا می گردند، هنوز در بسیاری از نقاط جهان، خشت به عنوان مصالح ساختمانی، در بافت های شهری و روستایی، کاربرد فراوان دارد. آمار رسمی منتشر شده پس از وقوع زلزله در مورد تعداد کشته ها (مانند زلزله بم) که دارای بافت خشتی می باشند، می تواند این ادعا را اثبات نماید. بنابراین رفتار، و مقاوم سازی سازه های خشتی بسیار ضروری به نظر می رسد که می بایست مورد بررسی قرار گیرد. حفظ بافت سنتی روستاهای قدیم، و تسرّی آن به روستاهای جدید، با تقویت خشت و بناهای خشتی، با رویکرد فرهنگی، نیاز به استفاده از ابزار و فن آوری های نوین عرصه مهندسی ساختمان دارد. البته استفاده از مصالح خشتی بومی به همراه تثبیت کننده های طبیعی می تواند اثرات بسیار مهمی را در شکوفایی این روند، از خود به نمایش بگذارد. با توجه به اینکه درصد زیادی از مساحت ایران را مناطق گرم و خشک و کویری تشکیل داده است موضوع حذف خشت و بناهای خشتی، برخلاف آنچه که مهندسین سازه با آن موافق هستند، روش درست و مناسبی به نظر نمی رسد. امروزه راه حل های مناسبی برای استحکام بخشی بناهای خشتی ابداع شده است. از دید مهندسین عمران، خشت یک ماده ساختمانی ضعیف می باشد؛ اما از نگاه سنتی و تاریخی، خشت بیانگر هویت و فرهنگ مردم باستان می باشد. با توجه به کمبود منابع انرژی در جهان، خشت به عنوان یک مصالح ساختمانی، می تواند برای بسیاری از مناطق مناسب باشد. خشت را می توان به سادگی و با قیمت ارزان تولید نمود. از معایب اصلی خشت خام، شکست یک دفعه آن پس از ورود نیروهای فشاری و خمشی است که در هنگام زلزله فرصت کافی، برای نجات جان ساکنین خانه های خشتی را فراهم نمی نماید. در حالی که با استفاده از مصالحی نظیر الیاف نخل خرما می توان گام های مؤثری را در این زمینه برداشت. آهک نیز می تواند زمان نرم شدگی در برابر آب را افزایش دهد. همچنین آهک باعث می شود تا در هنگام خشک شدن و انقباض خشت، ترک ها کاهش یابد. در این تحقیق، بیش از 350 نمونه مکعبی خشتی با درصدهای مختلفی از آهک و الیاف نخل خرما جهت تقویت خشت تهیه شد. این نمونه ها که حاوی خاک شهرستان زاهدان بودند، در شرایط محیطی با رطوبت 35 درصد، عمل آوری و در معرض بارهای فشاری و خمشی قرار گرفتند؛ میزان نرم شدگی در آب، زمان نفوذ آب به تمام حجم نمونه خشتی، درصد رطوبت بهینه، و وزن واحد حجم خشک نمونه ها نیز ثبت شد. پس از پایان آزمایشات مذکور، و بررسی نتایج مربوط به مشخصات مکانیکی نمونه ها، نمودارهای مقاومتی آنها ترسیم، و در نهایت بهینه ترین نمونه خشتی تثبیت شده با مصالح طبیعی (بر حسب درصدهای موجود رس و سیلت، ماسه، الیاف نخل خرما و آهک)، انتخاب گردید. نتایج حاصل نشان داد که با وجود 1 درصد الیاف نخل خرما، و 15 درصد آهک، برای شرایط محیطی 35 درصد رطوبت، بهترین حالت ممکن برای نمونه های خشتی تثبیت شده با آهک و الیاف نخل خرما بوجود می آید.
.
.
.
