مشكى
عضو جدید
بسم الله الرحمن الرحيم
سلام،
گچ
از مهمترین مصالح ساختمانی است. گچ از ابتدای کار که تعیین حدود زمین است تا انتهای کار که سفید کاری، نصب سنگ و حتی نقاشی است کاربرد دارد.
سنگ گچ
از گروه مصالح کلسیم دار و سنگی رسوبی است. در طبیعت به علت میل ترکیبی شدیدی که دارد بطور خالص یافت نمیشود بطوریکه بیشتر بصورت ترکیب با کربن یا اکسیدهای آهن یافت میشود. البته بیشتر سنگ گچها با آهک و خاک رس مخلوط است.
انواع سنگ گچ
یا به شكل سولفات کلسیم بدون آب است که به آن انیدریت می گویند و یا به شكل سولفات کلسیم آبدار است که به آن گچ خام گویند و بصورتهای مختلفی وجود دارد:
الف- سنگ گچ مرمری: مصرف گچ پزی نداشته و جز سنگهای زینتی است. به علت نرمی، کار کردن با آن و تراشیدن آن بسیار آسان است و نیز برای ساختن وسایل زینتی مانند قاب عکس استفاده میشود. در ایران این سنگ و صنعت آن بیشتر در خراسان است.
ب- سنگ گچ مطبق: لایه لایه میباشد و یا سنگ گچ خوشهای که مانند تارهای ابریشم بهم چسبیدهاند. این نوع سنگ گچ نیز مصرف گچپزی ندارد.
ج- سنگ گچ معمولی: غیر بلوری بوده و فراوانترین نوع سنگ گچ است. مصرف گچپزی دارد و موضوع همین مطلب است.
سنگ گچِ خالص بیرنگ است، اگر با کربن مخلوط باشد به رنگ خاکستری است و اگر با اکسیدهای آهن مخلوط باشد بسته به نوع اکسید به رنگهای زرد روشن، کبود، سرخ و یا بیرنگ است.
مصارف
در ساختمان سازی عبارتند از: تعیین حدود زمین و پیاده کردن نقشه، ملات سازی، گچ و خاک، سفید کاری، سنگ کاری (بطور موقت) و سیمان پزی.
اندازه دانهها و وزن مخصوص آنها
هر قدر اندازه ذرات گچ ريزتر باشد مرغوبتر بوده و براي كارهاي ظريفتر بهتر استفاده ميشود.
قطر بزرگترين دانه نبايد بيش از 6/0 ميليمتر باشد و قطر 5/99 درصد آن نيز بايد ريزتر از 2/0 ميليمتر باشد.
خواص
1. زود گیر بودن
ملات گچ بسیار زودگیر است، در واقع در حدود 10 دقیقه خود را می گیرد. این خاصیت به کارگران کمک می کند که هر چه سریعتر تیغه های 5 سانتیمتری و طاق های ضربی را با این ملات بسازند.
2. ارزانی
گچ بسیار ارزانتر از بسیاری از مصالح ساختمانی است و به همین دلیل در بیشتر کارگاه ها از آن استفاده می شود. در واقع فراوانی و سادگی تهیه و مصرف گچ، آن را ارزان کرده است.
3. ازدیاد حجم
تنها دو نوع ملات این خاصیت را دارد:
1- یک نوع سیمان که در ایران مصرف ندارد.
2- گچ که در حین سخت شدن 01/0 به حجم خود می افزاید.
این خاصیت کمک می کند که کارگران سطوح وسیعی را اندود کاری کنند بدون اینکه در آن فرورفتگی، برآمدگی و یا ترکی به وجود آید و چون حشرات نمی توانند در آن لانه سازی کنند، دیوار بهداشتی خواهد بود.
4. مقاومت در برابر آتش سوزی
هنگامی که گچ سخت می شود آب تبلور از دست رفته را به دست می آورد یعنی دارای دو مولکول آب می شود.
به هنگام آتش سوزی آب از لایه گچ جدا شده و یک لایه آبی از گچ محافظت می کند. مقـاومت آب 3-2 سـاعـت طول می کشد و فرصت خوبی را برای عکـس العمل افراد بوجود می آورد.
5. اکوستیک بودنگچ توانایی جذب و عدم پژواک 75-60 درصد امواج صوتی را دارد. در نتیجه برای محیطی همچون کلاس، اتاق و سالن کوچک کنفراس مناسب است. البته برای سالن های بزرگ باید از وسایل اکوستیکی بهتری بهره جست.
6. پلاستیکی بودن
ملات گچ خاصیت شکل پذیری فوق العاده ای دارد بطوری که برای ساخت شکل ها و نقوش مختلف در فضای ساختمانی و نیز اندود کاریِ سطحی وسیع، بسیار مناسب است.
7. رنگ پذیری
ملات گچ پس از خشک شدن سفید است. سفیدی آن جلوه ای خوب دارد و چشم را خسته نمی کند.
اندود گچ پس از خشک شدن، قابلبتِ قبولِ تقریبا همه نوع رنگی را دارد. برای همین برای اندود کاری فضای داخل ساختمان بسیار مناسب است.
ساخت ملات
برای ساخت انواع ملات، باید ابتدا نوع اجزا تعیین و مخلوط شود، سپس آن را با آب مخلوط کرد.
برای ساخت ملات گچ باید مشخص شود که تنها ملات گچ لازم است یا ملات گچ و خاک. در هر حال باید از یک وسیله به نام استامبولی استفاده کرد. استامبولی ظرف مخصوص گچ سازی و حمل ملات است.
ابتدا مقدار کمی آب در ظرف می ریزیم، سپس دانه های گچ و احیانا خاک را که با نسبت معین مخلوط شده اند در آن می ریزیم. با این کار تمام دانه ها تر می شود.
برای ساخت ملات از یک کیلو گرم پودر گچ، از لحاظ تئوری به 2/0 لیتر (20% وزن گچ) آب نیاز است. اما عملا برای اینکه ملات، شکل پذیرتر باشد و کارگران فرصت بیشتری برای کار بر روی آن را داشته باشند، آب بیشتری به گچ اضافه می کنند. آب اضافی پس از خشک شدن (دقت کنید که خشک شدن با سخت شدن فرق دارد) تبخیر می شود، بر اثر ازدیاد حجم مقداری از فضای خالی ناشی از تبخیر آب پر می شود. البته پس از سخت شدن، ازدیاد حجم رخ نمی دهد. بنابراین آن قسمت از آب اضافی که فرصت تبخیر نداشته اند در گچ ترک های مویین ایجاد می کنند.
سخت شدن
پودر گچ ساختمانی که 5/0 مولکول آب تبلور را دارد برای سخت شدن (گرفتن) نیاز به جذب 5/1 مولکول آب تبلور دیگر دارد تا به سنگ گچ تبدیل شود. البته سختی این سنگ همانند سنگ گچ اولیه نیست اما می تواند در برابر نیروها مقاومت کند.
در واقع این یک چرخه است. یعنی سنگ گچ را آسیاب کرده، آن را می پزند و 5/1 مولکول آب را از آن می گیرند تا به گچ ساختمانی تبدیل شود، سپس دوباره به آن 5/1 مولکول آب می دهند تا سخت شده و به سنگ گچ تبدیل شود.
زمان گرفتن ملات
اگر در ظرف مقداری آب و گچ بریزیم شروع سخت شدن ملات از لحظه ای است که اگر داخل مخلوط را به وسیله میخی خط بیاندازیم بلافاصله اثر خط پر نشود. پایان آن نیز زمانی است که اگر با انگشت ضربه ای (حدود 5/0 كيلوگرم)
بر روی ملات بزنیم آب ظاهر نشود.
البته زمان شروع سخت شدن گچ مرغوب، پس از اختلاط با آب، بین 25 – 8 دقیقه و زمان پایان آن بین 20 دقیقه تا یک ساعت است.
شـروع خشـک شدن گچ، بسته به شرایط آب و هوا بین چند ساعـت تا چـند روز طول می کشد. گچ زمانی کامل خشک می شود که کاملا سفید شده باشد. (فرق بین سخت شدن را با خشک شدن مد نظر داشته باشید.)
دوغ آب
ساختن دوغ آب گچ مانند ساختن ملات گچ است، فقط از آب بیشتری استفاده می کنند، بطوری که کاملا رقیق شود. از آن در پر کردن درزهای طاق ضربی استفاده می شود. دوغ آب قبل از ازدیاد حجم، و ملات را تقریبا بعد از آن استفاده می کنند.
مواد افزودنی
گاه برای تغییر در زمان گرفتن گچ موادی را به آن با نسبت های معین اضافه می کنند.
1- اگر 5/0 درصد وزن گچ به آن نمک طعام
اضافه کنیم زمان گیرش 5 دقیقه کاهش می یابد. همچنین اگر از 4 – 1 درصد، نمک طعام اضافه کنیم زمان گیرش 5/3 دقیقه می شود. اما اگر نمک بیش از 4 درصد باشد، گچ کندگیر می شود.
2- اگر به ملات گچ، تا یک درصد وزن آن زاج سفید اضافه کنند زمان آغاز گرفتن تا 5/15 دقیقه به تأخیر می افتد ولی بیشتر از یک درصد، گچ را تند گیر می کند.
3- اگر به ملات گچ 6 – 1 درصد آن، سریش اضافه کنیم، آغاز گرفتن آن 38 – 12 دقیقه به تأخیر می افتد.
4- با افزودن 1 – 5/0 درصد براکس به گچ، آغاز گرفتن آن بین 15 دقیقه تا 5/1 ساعت به تأخیر می افتد.
5- اگر به ملات گچ، 15 – 10 درصد وزن آن، خاک رس اضافه شود (ملات گچ و خاک) آغاز گرفتن آن حداکثر 5/12 دقیقه به تأخیر می افتد.
6- آب گرم در زمان گرفتن تأثیر چندانی ندارد.
گچ و دما
هنگام ملات سازی، گچ گرمایی در حدود 20 – 15 درجه تولید می کند، بنابراین از نظر تئوری گچ را می توان در دماهای پایین و حتی زیر صفر بکار برد. اما عملا از بکار بردن گچ در دماهای زیر 6 – 5 درجه خودداری می کنند.
مقاومت گچ در برابر آب
گچ در برابر آب بسیار ضعیف است. لایه گچ در برابر رطوبت طبله کرده و از هم جدا می شود. حتی اگر رطوبت از بین برود، گچ به حالت اول خود باز نخواهد گشت، بنابراین از گـچی کـه در بـرابـر آب مقـاوم نشـده باشد در جـاهایی که رطـوبت دارد مانند حمام، اسـتفاده نمی شود.
مقاوم کردن گچ در برابر آب
گچ انیدریت را کاملا پودر و در محلول زاج٢ خمیر می کنند. خمیر را به کوره برده و در دمای 500 درجه می پزند. سپس آن را با آسیاب به گرد گچ تبدیل می کنند. این گچ در برابر آب مقاوم بوده و طبله نمی کند، بنابراین می توان از این گچ در نمای ساختمان، سرویس ها و آشپزخانه استفاده کرد.
مقاوم کردن اندود گچ در برابر آب
در فضاهایی مانند سقفِ سرویس های بهداشتی و آشپزخانه، اندود گچ در مقابل بخار آب قرار دارد. برای آنکه بخار آب به اندود گچ آسیبی نرساند روی آنرا با یک یا چند لایه رنگِ روغن می پوشانند تا بدین وسیله مقاومت آن در مقابل آب و مخصوصا بخار آب بیشتر گردد. البته باز هم بـعد از مدتی سـقف یا دیوار این گـونه فضاها، در اثر مجـاورت با بخار آب طبله می کند.
گچ کُشته
گچ زودگیر است و پس از سخت شدن حالت شکل پذیری را از دست می دهد و فرصت کمی برای کار کردن به کارگران می دهد. بنابراین کارگران از گچی استفاده می کنند که هرگز سخت نشود.
پس از اندود کاری با ملات گچ از گچ کشته استفاده می کنند. گچ کشته هرگز سخت نشده و تا قبل از خشك شدن حالت شكلپذيري خود را حفظ ميكند توجه شود كه ضخامت نبايد بيش از 1 ميليمتر شود. البته این کار تنها از دست کارگرانی برمی آید که در این کار توانا باشند مثلا حدود 20 سال کار کرده باشند. دیگران این کار را با ضخامت بالاتر انجام می دهند که باعث پوسته پوسته شدن سطح کار می شود.
ساخت گچ کشته
گچ را از الک هایی با سوراخ هایی بسیار ریز رد می کنند. سپس آن را با مقدار زیادی آب (تا آنجا که نگارنده اطلاع دارد حدود 80 – 70% وزن گچ) مخلوط می کنند. پس از آن برای جلوگیری از تشکیل کریستال ها که موجب سخت شدن می شود، آن را مالش می دهند. پس از 12 – 10 دقیقه مالش، گچ کشته به دست می آید.
علل ترک خوردن گچ کاری
ترک خوردگی می تواند دلایل مختلفی داشته باشد از جمله:
1. در موقع ساختن ملات گچ، مقدار آب از حد معین بیشتر باشد یعنی درصد وزن آب نسبت به گچ زیاد باشد. در این صورت گچ پس از انبساط حجم نمی تواند جای آب های اضافی تبخیر شده را پر کند در نتیجه تقلیل حجم یافته و ترک می خورد.
2. یک لایه گچ با ضخامت بیش از 8 – 7 در یک نوبت کشیده شود. در این صورت آبِ گچ هایِ زیرین فرصت نمی کنند که بخار شوند حال آنکه آب گچ های رویی سریع بخار می شود. آب باقیمانده با ایجاد ترک هایی در سطح کار خود را به بیرون می رساند تا بخار شود.
3. در فصل سرما و درجات زیر صفر، آبِ ملاتِ گچ قبل از انبساط یخ می زند. پس از آنکه یخ ذوب شد گچ فاسد شده و دیگر منبسط نمی شود در نتیجه در سطح کار ترک هایی ایجاد می کند.
4. نشست های ساختمانی در گچِ کاری ترک هایی ایجاد می کند که معمولا با افق زاویه 45 درجه می سازد.
گچ و فلزات
اگر به کناره های چهارچوب فلزی درب نگاه کنید، احتمالا خوردگی هایی می بینید. علت آن تماس گچ با فلزات است.
گچ با فلزات آهن، روی و سرب ترکیب شده و تولید سولفات می کند. در ساختمان ها مخصوصا ساختمان های فلزی، حتما باید روی تمام قطعات فلزی را قبل از مصرف گچ با یک لایه از رنگ مخصوص که به آن ضد زنگ می گویند پوشاند.
مقاومت فشاری و کششی
معمولا مصرف گچ در ساختمان برای اعضای باربر نیست، بلکه برای نازک کاری مصرف می شود. بنابراین گچ باید تنها وزن خود را تحمل کند.
مقاومت فشاری گچ سخت شده بیش از 30 كيلوگرم و مقاومت کششی آن بیش از 5 كيلوگرم است که برای تحمل وزن خود کافی است.
تخته های پیش ساخته
در ساختمان ها برای جدا سازی فضاهای داخلی از تیغه بندی استفاده می کنند. در فضاهای داخلی آپارتمانی احتیاج به مصالحی بسیار سبک داریم که وزن زیادی را به سازه وارد نکند.
در ایران برای این کار معمولا از بلوک سفالی توخالی بهره می برند. گاهی نیز از قطعات گچی پیش ساخته با ابعاد تقريبي 80 در 50 در 50 سانتيمتر استفاده می کنند.
قطعات به شکل کام و زبانه روی هم قرار گرفته و ملات بین آنها چسب مخصوصی است که مخلوط گچ داشته و پس از مصرف، کاملا هم رنگ تخته ها می شود.
پس از نصب پلاک ها، می توان روی آنرا با اندود گچ یا کاغذ دیواری پوشاند. البته این قطعات نیز در برابر آب مقاومتی ندارند.
قطعات گچی دارای کاربردها و به تبع آن اشکال مختلفی است. مثلا آن را بجای گچ کاری به دیواره سالن ها می چسبانند و از خاصیت اکوستیکی آن استفاده می کنند یا از تخته گچی مقاوم در مقابل آتش سوزی و حرارت در فضای خصوصی استفاده می کنند تا امنیت آن بالاتر رود و یا آن را بصورت گل و بوته در تزیین فضای داخلی ساختمان بعنوان گچ بری پیش ساخته استفاده می شود.
ساخت تخته های پیش ساخته سبک
در تیغه بندی حجم قطعه مورد نظر است نه وزن آن. بنابراین هر قدر که وزن آن کمتر باشد بهتر است.
گاهی برای ساخت قطعه گچی از گچ پوک شده استفاده می کنند. گچ پوک شده گچی است که به هنگام سخت شدن، دارای خلل و فرج بسیاری است. برای ساخت آن، به آبی که با آن ملات گچ را می سازند، موادی را مانند آب اکسیژنه یا سولفات آلومینیوم اضافه می کنند. به هنگام سخت شدن این گچ، مواد حباب هایی ایجاد کرده و در گچ خلل و فرجی بوجود می آورند در نتیجه وزن مخصوص تخته کم می شود.
همچنین می توان، با اضافه کردن مواد دیگری به ملات گچ مانند پودر کاه و سبوس برنج، قطعات سبکی ساخت.
اگر به ملات گچ موادی مانند مو، الیاف گیاهی، مفتول های باریک فلزی و... اضافه کنند قطعه گچ مسلح بدست می آید که نسبت به دیگر قطعات از مقاومت کششی و فشاری بیشتری برخوردار است.
منبع: كتاب مصالح شناسي از سياوش كباري
سلام،
گچ
از مهمترین مصالح ساختمانی است. گچ از ابتدای کار که تعیین حدود زمین است تا انتهای کار که سفید کاری، نصب سنگ و حتی نقاشی است کاربرد دارد.
سنگ گچ
از گروه مصالح کلسیم دار و سنگی رسوبی است. در طبیعت به علت میل ترکیبی شدیدی که دارد بطور خالص یافت نمیشود بطوریکه بیشتر بصورت ترکیب با کربن یا اکسیدهای آهن یافت میشود. البته بیشتر سنگ گچها با آهک و خاک رس مخلوط است.
انواع سنگ گچ
یا به شكل سولفات کلسیم بدون آب است که به آن انیدریت می گویند و یا به شكل سولفات کلسیم آبدار است که به آن گچ خام گویند و بصورتهای مختلفی وجود دارد:
الف- سنگ گچ مرمری: مصرف گچ پزی نداشته و جز سنگهای زینتی است. به علت نرمی، کار کردن با آن و تراشیدن آن بسیار آسان است و نیز برای ساختن وسایل زینتی مانند قاب عکس استفاده میشود. در ایران این سنگ و صنعت آن بیشتر در خراسان است.
ب- سنگ گچ مطبق: لایه لایه میباشد و یا سنگ گچ خوشهای که مانند تارهای ابریشم بهم چسبیدهاند. این نوع سنگ گچ نیز مصرف گچپزی ندارد.
ج- سنگ گچ معمولی: غیر بلوری بوده و فراوانترین نوع سنگ گچ است. مصرف گچپزی دارد و موضوع همین مطلب است.
سنگ گچِ خالص بیرنگ است، اگر با کربن مخلوط باشد به رنگ خاکستری است و اگر با اکسیدهای آهن مخلوط باشد بسته به نوع اکسید به رنگهای زرد روشن، کبود، سرخ و یا بیرنگ است.
مصارف
در ساختمان سازی عبارتند از: تعیین حدود زمین و پیاده کردن نقشه، ملات سازی، گچ و خاک، سفید کاری، سنگ کاری (بطور موقت) و سیمان پزی.
اندازه دانهها و وزن مخصوص آنها
هر قدر اندازه ذرات گچ ريزتر باشد مرغوبتر بوده و براي كارهاي ظريفتر بهتر استفاده ميشود.
قطر بزرگترين دانه نبايد بيش از 6/0 ميليمتر باشد و قطر 5/99 درصد آن نيز بايد ريزتر از 2/0 ميليمتر باشد.
خواص
1. زود گیر بودن
ملات گچ بسیار زودگیر است، در واقع در حدود 10 دقیقه خود را می گیرد. این خاصیت به کارگران کمک می کند که هر چه سریعتر تیغه های 5 سانتیمتری و طاق های ضربی را با این ملات بسازند.
2. ارزانی
گچ بسیار ارزانتر از بسیاری از مصالح ساختمانی است و به همین دلیل در بیشتر کارگاه ها از آن استفاده می شود. در واقع فراوانی و سادگی تهیه و مصرف گچ، آن را ارزان کرده است.
3. ازدیاد حجم
تنها دو نوع ملات این خاصیت را دارد:
1- یک نوع سیمان که در ایران مصرف ندارد.
2- گچ که در حین سخت شدن 01/0 به حجم خود می افزاید.
این خاصیت کمک می کند که کارگران سطوح وسیعی را اندود کاری کنند بدون اینکه در آن فرورفتگی، برآمدگی و یا ترکی به وجود آید و چون حشرات نمی توانند در آن لانه سازی کنند، دیوار بهداشتی خواهد بود.
4. مقاومت در برابر آتش سوزی
هنگامی که گچ سخت می شود آب تبلور از دست رفته را به دست می آورد یعنی دارای دو مولکول آب می شود.
به هنگام آتش سوزی آب از لایه گچ جدا شده و یک لایه آبی از گچ محافظت می کند. مقـاومت آب 3-2 سـاعـت طول می کشد و فرصت خوبی را برای عکـس العمل افراد بوجود می آورد.
5. اکوستیک بودنگچ توانایی جذب و عدم پژواک 75-60 درصد امواج صوتی را دارد. در نتیجه برای محیطی همچون کلاس، اتاق و سالن کوچک کنفراس مناسب است. البته برای سالن های بزرگ باید از وسایل اکوستیکی بهتری بهره جست.
6. پلاستیکی بودن
ملات گچ خاصیت شکل پذیری فوق العاده ای دارد بطوری که برای ساخت شکل ها و نقوش مختلف در فضای ساختمانی و نیز اندود کاریِ سطحی وسیع، بسیار مناسب است.
7. رنگ پذیری
ملات گچ پس از خشک شدن سفید است. سفیدی آن جلوه ای خوب دارد و چشم را خسته نمی کند.
اندود گچ پس از خشک شدن، قابلبتِ قبولِ تقریبا همه نوع رنگی را دارد. برای همین برای اندود کاری فضای داخل ساختمان بسیار مناسب است.
ساخت ملات
برای ساخت انواع ملات، باید ابتدا نوع اجزا تعیین و مخلوط شود، سپس آن را با آب مخلوط کرد.
برای ساخت ملات گچ باید مشخص شود که تنها ملات گچ لازم است یا ملات گچ و خاک. در هر حال باید از یک وسیله به نام استامبولی استفاده کرد. استامبولی ظرف مخصوص گچ سازی و حمل ملات است.
ابتدا مقدار کمی آب در ظرف می ریزیم، سپس دانه های گچ و احیانا خاک را که با نسبت معین مخلوط شده اند در آن می ریزیم. با این کار تمام دانه ها تر می شود.
برای ساخت ملات از یک کیلو گرم پودر گچ، از لحاظ تئوری به 2/0 لیتر (20% وزن گچ) آب نیاز است. اما عملا برای اینکه ملات، شکل پذیرتر باشد و کارگران فرصت بیشتری برای کار بر روی آن را داشته باشند، آب بیشتری به گچ اضافه می کنند. آب اضافی پس از خشک شدن (دقت کنید که خشک شدن با سخت شدن فرق دارد) تبخیر می شود، بر اثر ازدیاد حجم مقداری از فضای خالی ناشی از تبخیر آب پر می شود. البته پس از سخت شدن، ازدیاد حجم رخ نمی دهد. بنابراین آن قسمت از آب اضافی که فرصت تبخیر نداشته اند در گچ ترک های مویین ایجاد می کنند.
سخت شدن
پودر گچ ساختمانی که 5/0 مولکول آب تبلور را دارد برای سخت شدن (گرفتن) نیاز به جذب 5/1 مولکول آب تبلور دیگر دارد تا به سنگ گچ تبدیل شود. البته سختی این سنگ همانند سنگ گچ اولیه نیست اما می تواند در برابر نیروها مقاومت کند.
در واقع این یک چرخه است. یعنی سنگ گچ را آسیاب کرده، آن را می پزند و 5/1 مولکول آب را از آن می گیرند تا به گچ ساختمانی تبدیل شود، سپس دوباره به آن 5/1 مولکول آب می دهند تا سخت شده و به سنگ گچ تبدیل شود.
زمان گرفتن ملات
اگر در ظرف مقداری آب و گچ بریزیم شروع سخت شدن ملات از لحظه ای است که اگر داخل مخلوط را به وسیله میخی خط بیاندازیم بلافاصله اثر خط پر نشود. پایان آن نیز زمانی است که اگر با انگشت ضربه ای (حدود 5/0 كيلوگرم)
بر روی ملات بزنیم آب ظاهر نشود.
البته زمان شروع سخت شدن گچ مرغوب، پس از اختلاط با آب، بین 25 – 8 دقیقه و زمان پایان آن بین 20 دقیقه تا یک ساعت است.
شـروع خشـک شدن گچ، بسته به شرایط آب و هوا بین چند ساعـت تا چـند روز طول می کشد. گچ زمانی کامل خشک می شود که کاملا سفید شده باشد. (فرق بین سخت شدن را با خشک شدن مد نظر داشته باشید.)
دوغ آب
ساختن دوغ آب گچ مانند ساختن ملات گچ است، فقط از آب بیشتری استفاده می کنند، بطوری که کاملا رقیق شود. از آن در پر کردن درزهای طاق ضربی استفاده می شود. دوغ آب قبل از ازدیاد حجم، و ملات را تقریبا بعد از آن استفاده می کنند.
مواد افزودنی
گاه برای تغییر در زمان گرفتن گچ موادی را به آن با نسبت های معین اضافه می کنند.
1- اگر 5/0 درصد وزن گچ به آن نمک طعام
اضافه کنیم زمان گیرش 5 دقیقه کاهش می یابد. همچنین اگر از 4 – 1 درصد، نمک طعام اضافه کنیم زمان گیرش 5/3 دقیقه می شود. اما اگر نمک بیش از 4 درصد باشد، گچ کندگیر می شود.
2- اگر به ملات گچ، تا یک درصد وزن آن زاج سفید اضافه کنند زمان آغاز گرفتن تا 5/15 دقیقه به تأخیر می افتد ولی بیشتر از یک درصد، گچ را تند گیر می کند.
3- اگر به ملات گچ 6 – 1 درصد آن، سریش اضافه کنیم، آغاز گرفتن آن 38 – 12 دقیقه به تأخیر می افتد.
4- با افزودن 1 – 5/0 درصد براکس به گچ، آغاز گرفتن آن بین 15 دقیقه تا 5/1 ساعت به تأخیر می افتد.
5- اگر به ملات گچ، 15 – 10 درصد وزن آن، خاک رس اضافه شود (ملات گچ و خاک) آغاز گرفتن آن حداکثر 5/12 دقیقه به تأخیر می افتد.
6- آب گرم در زمان گرفتن تأثیر چندانی ندارد.
گچ و دما
هنگام ملات سازی، گچ گرمایی در حدود 20 – 15 درجه تولید می کند، بنابراین از نظر تئوری گچ را می توان در دماهای پایین و حتی زیر صفر بکار برد. اما عملا از بکار بردن گچ در دماهای زیر 6 – 5 درجه خودداری می کنند.
مقاومت گچ در برابر آب
گچ در برابر آب بسیار ضعیف است. لایه گچ در برابر رطوبت طبله کرده و از هم جدا می شود. حتی اگر رطوبت از بین برود، گچ به حالت اول خود باز نخواهد گشت، بنابراین از گـچی کـه در بـرابـر آب مقـاوم نشـده باشد در جـاهایی که رطـوبت دارد مانند حمام، اسـتفاده نمی شود.
مقاوم کردن گچ در برابر آب
گچ انیدریت را کاملا پودر و در محلول زاج٢ خمیر می کنند. خمیر را به کوره برده و در دمای 500 درجه می پزند. سپس آن را با آسیاب به گرد گچ تبدیل می کنند. این گچ در برابر آب مقاوم بوده و طبله نمی کند، بنابراین می توان از این گچ در نمای ساختمان، سرویس ها و آشپزخانه استفاده کرد.
مقاوم کردن اندود گچ در برابر آب
در فضاهایی مانند سقفِ سرویس های بهداشتی و آشپزخانه، اندود گچ در مقابل بخار آب قرار دارد. برای آنکه بخار آب به اندود گچ آسیبی نرساند روی آنرا با یک یا چند لایه رنگِ روغن می پوشانند تا بدین وسیله مقاومت آن در مقابل آب و مخصوصا بخار آب بیشتر گردد. البته باز هم بـعد از مدتی سـقف یا دیوار این گـونه فضاها، در اثر مجـاورت با بخار آب طبله می کند.
گچ کُشته
گچ زودگیر است و پس از سخت شدن حالت شکل پذیری را از دست می دهد و فرصت کمی برای کار کردن به کارگران می دهد. بنابراین کارگران از گچی استفاده می کنند که هرگز سخت نشود.
پس از اندود کاری با ملات گچ از گچ کشته استفاده می کنند. گچ کشته هرگز سخت نشده و تا قبل از خشك شدن حالت شكلپذيري خود را حفظ ميكند توجه شود كه ضخامت نبايد بيش از 1 ميليمتر شود. البته این کار تنها از دست کارگرانی برمی آید که در این کار توانا باشند مثلا حدود 20 سال کار کرده باشند. دیگران این کار را با ضخامت بالاتر انجام می دهند که باعث پوسته پوسته شدن سطح کار می شود.
ساخت گچ کشته
گچ را از الک هایی با سوراخ هایی بسیار ریز رد می کنند. سپس آن را با مقدار زیادی آب (تا آنجا که نگارنده اطلاع دارد حدود 80 – 70% وزن گچ) مخلوط می کنند. پس از آن برای جلوگیری از تشکیل کریستال ها که موجب سخت شدن می شود، آن را مالش می دهند. پس از 12 – 10 دقیقه مالش، گچ کشته به دست می آید.
علل ترک خوردن گچ کاری
ترک خوردگی می تواند دلایل مختلفی داشته باشد از جمله:
1. در موقع ساختن ملات گچ، مقدار آب از حد معین بیشتر باشد یعنی درصد وزن آب نسبت به گچ زیاد باشد. در این صورت گچ پس از انبساط حجم نمی تواند جای آب های اضافی تبخیر شده را پر کند در نتیجه تقلیل حجم یافته و ترک می خورد.
2. یک لایه گچ با ضخامت بیش از 8 – 7 در یک نوبت کشیده شود. در این صورت آبِ گچ هایِ زیرین فرصت نمی کنند که بخار شوند حال آنکه آب گچ های رویی سریع بخار می شود. آب باقیمانده با ایجاد ترک هایی در سطح کار خود را به بیرون می رساند تا بخار شود.
3. در فصل سرما و درجات زیر صفر، آبِ ملاتِ گچ قبل از انبساط یخ می زند. پس از آنکه یخ ذوب شد گچ فاسد شده و دیگر منبسط نمی شود در نتیجه در سطح کار ترک هایی ایجاد می کند.
4. نشست های ساختمانی در گچِ کاری ترک هایی ایجاد می کند که معمولا با افق زاویه 45 درجه می سازد.
گچ و فلزات
اگر به کناره های چهارچوب فلزی درب نگاه کنید، احتمالا خوردگی هایی می بینید. علت آن تماس گچ با فلزات است.
گچ با فلزات آهن، روی و سرب ترکیب شده و تولید سولفات می کند. در ساختمان ها مخصوصا ساختمان های فلزی، حتما باید روی تمام قطعات فلزی را قبل از مصرف گچ با یک لایه از رنگ مخصوص که به آن ضد زنگ می گویند پوشاند.
مقاومت فشاری و کششی
معمولا مصرف گچ در ساختمان برای اعضای باربر نیست، بلکه برای نازک کاری مصرف می شود. بنابراین گچ باید تنها وزن خود را تحمل کند.
مقاومت فشاری گچ سخت شده بیش از 30 كيلوگرم و مقاومت کششی آن بیش از 5 كيلوگرم است که برای تحمل وزن خود کافی است.
تخته های پیش ساخته
در ساختمان ها برای جدا سازی فضاهای داخلی از تیغه بندی استفاده می کنند. در فضاهای داخلی آپارتمانی احتیاج به مصالحی بسیار سبک داریم که وزن زیادی را به سازه وارد نکند.
در ایران برای این کار معمولا از بلوک سفالی توخالی بهره می برند. گاهی نیز از قطعات گچی پیش ساخته با ابعاد تقريبي 80 در 50 در 50 سانتيمتر استفاده می کنند.
قطعات به شکل کام و زبانه روی هم قرار گرفته و ملات بین آنها چسب مخصوصی است که مخلوط گچ داشته و پس از مصرف، کاملا هم رنگ تخته ها می شود.
پس از نصب پلاک ها، می توان روی آنرا با اندود گچ یا کاغذ دیواری پوشاند. البته این قطعات نیز در برابر آب مقاومتی ندارند.
قطعات گچی دارای کاربردها و به تبع آن اشکال مختلفی است. مثلا آن را بجای گچ کاری به دیواره سالن ها می چسبانند و از خاصیت اکوستیکی آن استفاده می کنند یا از تخته گچی مقاوم در مقابل آتش سوزی و حرارت در فضای خصوصی استفاده می کنند تا امنیت آن بالاتر رود و یا آن را بصورت گل و بوته در تزیین فضای داخلی ساختمان بعنوان گچ بری پیش ساخته استفاده می شود.
ساخت تخته های پیش ساخته سبک
در تیغه بندی حجم قطعه مورد نظر است نه وزن آن. بنابراین هر قدر که وزن آن کمتر باشد بهتر است.
گاهی برای ساخت قطعه گچی از گچ پوک شده استفاده می کنند. گچ پوک شده گچی است که به هنگام سخت شدن، دارای خلل و فرج بسیاری است. برای ساخت آن، به آبی که با آن ملات گچ را می سازند، موادی را مانند آب اکسیژنه یا سولفات آلومینیوم اضافه می کنند. به هنگام سخت شدن این گچ، مواد حباب هایی ایجاد کرده و در گچ خلل و فرجی بوجود می آورند در نتیجه وزن مخصوص تخته کم می شود.
همچنین می توان، با اضافه کردن مواد دیگری به ملات گچ مانند پودر کاه و سبوس برنج، قطعات سبکی ساخت.
اگر به ملات گچ موادی مانند مو، الیاف گیاهی، مفتول های باریک فلزی و... اضافه کنند قطعه گچ مسلح بدست می آید که نسبت به دیگر قطعات از مقاومت کششی و فشاری بیشتری برخوردار است.
منبع: كتاب مصالح شناسي از سياوش كباري
آخرین ویرایش توسط مدیر: