پای خر گیاهی چند ساله از خانواده کاسنی Asteraceae با نام علمی Tussilago farfara است.
در کتب سنتی با نام های فرفره ، حشیشة السعال ، دوست الحمار و فنجیون آمده است.
مشخصات گیاه:
پای
خر دارای ساقه ای منتهی به یک کپه رأسی ، پوشیده از فلس های کوچک به رنگ بنفش مايل به آبی است که قسمت پايينی آن ، ضخيم ، گوشتی و خزنده است.برگهای اين گياه مجتمع در قاعده ساقه ، بيضی يا مدور ، قلبی شکل ، پوشيده از کرک های پنبه ای ، وصل به ريشه و دانه دار هستند که در سطح فوقانی به رنگ سبز و در سطح زيری ، سفيد رنگ می باشند.گلهای پای خر ، زرد درخشان ، بزرگ ، مجتمع و کپه ای هستند. از مشخصات ساقه های گلدار اين گياه آن است که پس از ظاهر شدن کامل کاپيتول ها ، قسمت انتهایی ساقه ها ، در مجموع به سمت پايين خميدگی حاصل میکند. در هر کاپيتول ، دو نوع گل زرد رنگ مشاهده می شود. یکی کناری و مرکب از ۲ یا ۳ رديف که عموماً ماده اند و ديگری مرکزی که هر مافرويت و يا نر است.ميوه آن فندقه و دارای یک دسته تار ظريف در قسمت انتهایی ميباشد.
گلهای آن دارای نوش کافی بوده و مورد توجه زنبور عسل ميباشد.موسم گل هی در نيمه اسفند تا آخر فروردين است.
قسمت های مورد استفاده :
گل - برگ - ريشه - ساقه گل دار.
اندامهای آن حاوی لعاب ، یک اسانس روغنی و تانن ها می باشند.علاوه بر آن گل ها دارای يک ماده رنگی نيز هستند .
موارد استفاده:
پای خر گياهی آرام بخش ، مسکن و خلط آور است.در درمان بيماری های سينه مورد استفاده قرار می گيرد.
تحقيقات جديد نشان می دهد که عصاره تمام گياه ، ايمنی بدن را افزايش می دهد.
بررسی انجام شده در چين مشخص کرده است که ۷۵٪ بيماران مبتلا به آسم نايژه ای ، پس از مصرف اين گياه بهبود حاصل نموده اند.
پای خر گياهی ضد سرفه ، قابض ، ملين ، خلط آور ، محرک و مقوی است و در درمان سينه درد ،برونشيت ، سرفه و بيماری های تنفسی به ويژه در معالجه آمفيزم مزمن و سيليکوز مفيد و مؤثر است. و تأثير آن وقتی که با شيرين بيان ، آويشن و گيلاس وحشی ترکيب شود بيشتر خواهد شد.
داروی بسيار خوبی در سرما خوردگی شديد ، سرطان ريه و خروج اخلاط خونی از ريه است.
مصرف ريشه و برگ پای خر برای رفع سرفه های خشک ، درمان آبسه و له شدن برگها در عسل را به صورت ضماد برای مداوای باد سرخ و تمام موارد التهابی به کار می برند.دود کردن برگها برای ناراحتی های ريه مؤثر است.برای سرفه شديد ، آنفولانزا ، سل و فلج ناگهانی ناشی از خونريزی مغز مفيد است.
گل آن به علت خاصيت خلط آوری و نرم کنندگی که دارد برای معالجه لارنژيت ، برونشيت ، گريپ ، سرفه ، درمان حالات نزله ای و بيماری های مختلف سينه ، آسم ، تب و بيماری های کليه و مثانه استفاده می شود.
در استعمال خارجی ضماد گل آن آرام بخش و مسکن بوده و در درمان بيماری های مختلف پوستی مانند اگزما ، زخم ، جوش ، گزيدگی حيوانات تجويز می شود.
برگها و گلها در رفع سودا ، ناراحتی های پوست سر ، درمان عرق ، عرق پا ، خيز پا و تومورهای مؤثر است.
شياف آن در مهبل برای خارج کردن جنين زنده و مرده مؤثر است.
احتياط مصرف:
ساقه گل دار پای خر ، دارای آلکالوئيد پيروليزيدين است که اين ماده به کبد آسيب می رساند به خصوص هنگامی که در آب ، جوشيده می شود..
از مصرف برگها بيش از چهار الی شش هفته متوالی بايد خودداری نمود.
زنان باردار و مادران شير ده و کودکان زير شش سال نبايد از آن استفاده نمايند.
محل رويش:
در دامنه کوههايی که مرطوب می باشند.
در ارتفاعات ۲۰۰۰ متر بالاتر از سطح دريا می رويد.