تعریف:
فلج عصب زوج هفتم مغزی یا عصب صورتی منجر به فلج بل(Bell’s Palsy) می‌شود. در این حالت عضلات صورت به صورت ناگهانی و به طور موقت فلج می‌شوند، اغلب تنها یک طرف صورت را گرفتار می‌کند. درگیری عصب صورتی معمولاً به تنهائی یک بیماری نیست بلکه علامتی از یک بیماری دیگر است مانند عفونت، آسیب و یا تومور عصب صورتی. فلج خودبخودی عصب فاسیال بدون شواهد سایر بیماری‌ها، فلج ایدیوپاتیک بل نامیده می‌شود. اگر چه دلایل زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد فلج بل دارای یک مکانیسم ایمنی التهابی ویروسی است. این بیماری در هر گروه سنی رخ می‌دهد ولی در ۴۰-۲۰ سالگی شایع تر است. در یک جمعیت صدهزار نفری سالانه ۲۰-۱۰ مورد از آن رخ می‌دهد.
علائم:
فلج کامل يک طرف صورت، ظاهري بي تفاوت و بي روح به صورت مي دهد، زيرا در طرف درگير، عضلات ناحيه پيشاني تا زير دهان هيچ حرکتي ندارند.
ممکن است گوشه دهان دچار افتادگي شود و فرد براي نگه داشتن آب دهان در طرف درگير با مشکل روبه‌رو شود. زماني که فرد عضلات سمت درگير را حرکت مي دهيد، چهره اي مضحک پيدا مي کند.
چشم طرف درگير ممکن است به شکل ناقص بسته شود، يا به هيچ وجه بسته نشود و بنابراين امکان نشت اشک از آن چشم وجود دارد.
برخي از افراد از درد پشت گوش، ناحيه فک يا يک طرف صورت شکايت دارند.
ممکن است شخص احساس کند طرف درگير دچار کشيدگي يا انقباض شده و احيانا دچار تغييراتي در ترشح بزاق و حس چشايي، افزايش حساسيت به سر و صدا يا اشکال در تکلم يا غذا خوردن شود.
روشهای تشخیصی:
امكان دارد گاهي سي‌تي اسكن يا ام.آر.آي، و آزمايشات جهت رد ساير علل وارد آمدن فشار به عصب هفتم (عصب صورتي) توصيه شوند.
امكان دارد آزمايشات الكتريكي (الكتروميوگرافي) روي عصب هفتم انجام شوند تا ميزان آسيب به عصب مشخص گردد.
تستهای تشخیصی:
1- تستهای شنوائی : این تست خصوصاً برای مشخص کردن مواردی که علاوه بر عصب صورتی ، عصب شنوائی را نیز درگیر کرده است( بخاطر مسیر مشترک آنها ) و یا آسیب به گوش داخلی و یا درگیری مکانیسمهای ظریف شنوائی را باعث شده است، مفید باشد.
2- تستهای تعادلی : درگیری عصب تعادلی را ارزیابی می کند.
3- تست اشک : قدرت تولید اشک را در چشمان می سنجد و در صورتیکه تولید اشک کم شده باشد، ممکن است قطره های چشمی برای جلوگیری از خشکی سطح قرنیه مورد نیاز باشد.
4- تستهای تصویربرداری : CT اسکن و MRI در صورتی که عامل آسیب عصب صورتی، تومور ، شکستگی استخوان و یا اختلالات ساختمانی در اطراف عصب صورتی باشد می تواند این موارد را مشخص کند.
5- تستهای الکتریکی : تحریک الکتریکی عصب صورتی برای اینکه متوجه شویم، شدت آسیب به آن چه مقدار بوده است انجام می شود. این تست در فواصل منظم ممکن است تکرار شود تا روند ترمیم و یا اصلاح عملکرد عصب صورتی مشخص شود.
درمان:
اغلب افراد مبتلا به فلج بل در طول دو تا سه هفته بدون درمان بهبود پیدا می‌کنند. موفق‌ترین شیوه درمان این است که علت آسیب عصبی را شناسایی و برطرف کرد.
اگر عفونت دلیل بیماری باشد، آنوقت استفاده از آنتی بیوتیک ( مثلاً در عفونت گوش میانی ) و یا عوامل ضد ویروس( مثلاً در عفونت ویروس تب خال که باعث درگیری اعصاب مختلفی می تواند شود) درمانی مؤثر خواهد بود.
اگر فقط یک تورم ساده در بدنه عصب باعث ایجاد علائم اختلال عصب صورتی شده باشد، آنوقت استفاده از داروهای استروئیدی می تواند مؤثر باشد.
در شرایط خاصی نیز عمل جراحی استخوان اطراف عصب و برداشتن استخوان برای رفع فشار از روی عصب ممکن است مورد استفاده قرار گیرد.
درد بیشتر افراد با داروهای ضد تشنج تسکین مییابد. البته ممکن است در برخی بیماران به مرور زمان داروها بی اثر شوند و درد غلبه کند.
رویکرد جراحی به این مشکل میتواندموثر باشد و معمولا شامل یک یا دو روش است: اقدامات از طریق پوست یا کاهش فشار از طرف عروق کوچک. اگر به دنبال هر اقدامی (پس از چند سال) درد عود کند، یک اقدام از طریق پوست به عنوان درمان اضافی پیشنهاد میگردد.
فلج عصب زوج هفتم مغزی یا عصب صورتی منجر به فلج بل(Bell’s Palsy) می‌شود. در این حالت عضلات صورت به صورت ناگهانی و به طور موقت فلج می‌شوند، اغلب تنها یک طرف صورت را گرفتار می‌کند. درگیری عصب صورتی معمولاً به تنهائی یک بیماری نیست بلکه علامتی از یک بیماری دیگر است مانند عفونت، آسیب و یا تومور عصب صورتی. فلج خودبخودی عصب فاسیال بدون شواهد سایر بیماری‌ها، فلج ایدیوپاتیک بل نامیده می‌شود. اگر چه دلایل زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد فلج بل دارای یک مکانیسم ایمنی التهابی ویروسی است. این بیماری در هر گروه سنی رخ می‌دهد ولی در ۴۰-۲۰ سالگی شایع تر است. در یک جمعیت صدهزار نفری سالانه ۲۰-۱۰ مورد از آن رخ می‌دهد.
علائم:
فلج کامل يک طرف صورت، ظاهري بي تفاوت و بي روح به صورت مي دهد، زيرا در طرف درگير، عضلات ناحيه پيشاني تا زير دهان هيچ حرکتي ندارند.
ممکن است گوشه دهان دچار افتادگي شود و فرد براي نگه داشتن آب دهان در طرف درگير با مشکل روبه‌رو شود. زماني که فرد عضلات سمت درگير را حرکت مي دهيد، چهره اي مضحک پيدا مي کند.
چشم طرف درگير ممکن است به شکل ناقص بسته شود، يا به هيچ وجه بسته نشود و بنابراين امکان نشت اشک از آن چشم وجود دارد.
برخي از افراد از درد پشت گوش، ناحيه فک يا يک طرف صورت شکايت دارند.
ممکن است شخص احساس کند طرف درگير دچار کشيدگي يا انقباض شده و احيانا دچار تغييراتي در ترشح بزاق و حس چشايي، افزايش حساسيت به سر و صدا يا اشکال در تکلم يا غذا خوردن شود.
روشهای تشخیصی:
امكان دارد گاهي سي‌تي اسكن يا ام.آر.آي، و آزمايشات جهت رد ساير علل وارد آمدن فشار به عصب هفتم (عصب صورتي) توصيه شوند.
امكان دارد آزمايشات الكتريكي (الكتروميوگرافي) روي عصب هفتم انجام شوند تا ميزان آسيب به عصب مشخص گردد.
تستهای تشخیصی:
1- تستهای شنوائی : این تست خصوصاً برای مشخص کردن مواردی که علاوه بر عصب صورتی ، عصب شنوائی را نیز درگیر کرده است( بخاطر مسیر مشترک آنها ) و یا آسیب به گوش داخلی و یا درگیری مکانیسمهای ظریف شنوائی را باعث شده است، مفید باشد.
2- تستهای تعادلی : درگیری عصب تعادلی را ارزیابی می کند.
3- تست اشک : قدرت تولید اشک را در چشمان می سنجد و در صورتیکه تولید اشک کم شده باشد، ممکن است قطره های چشمی برای جلوگیری از خشکی سطح قرنیه مورد نیاز باشد.
4- تستهای تصویربرداری : CT اسکن و MRI در صورتی که عامل آسیب عصب صورتی، تومور ، شکستگی استخوان و یا اختلالات ساختمانی در اطراف عصب صورتی باشد می تواند این موارد را مشخص کند.
5- تستهای الکتریکی : تحریک الکتریکی عصب صورتی برای اینکه متوجه شویم، شدت آسیب به آن چه مقدار بوده است انجام می شود. این تست در فواصل منظم ممکن است تکرار شود تا روند ترمیم و یا اصلاح عملکرد عصب صورتی مشخص شود.
درمان:
اغلب افراد مبتلا به فلج بل در طول دو تا سه هفته بدون درمان بهبود پیدا می‌کنند. موفق‌ترین شیوه درمان این است که علت آسیب عصبی را شناسایی و برطرف کرد.
اگر عفونت دلیل بیماری باشد، آنوقت استفاده از آنتی بیوتیک ( مثلاً در عفونت گوش میانی ) و یا عوامل ضد ویروس( مثلاً در عفونت ویروس تب خال که باعث درگیری اعصاب مختلفی می تواند شود) درمانی مؤثر خواهد بود.
اگر فقط یک تورم ساده در بدنه عصب باعث ایجاد علائم اختلال عصب صورتی شده باشد، آنوقت استفاده از داروهای استروئیدی می تواند مؤثر باشد.
در شرایط خاصی نیز عمل جراحی استخوان اطراف عصب و برداشتن استخوان برای رفع فشار از روی عصب ممکن است مورد استفاده قرار گیرد.
درد بیشتر افراد با داروهای ضد تشنج تسکین مییابد. البته ممکن است در برخی بیماران به مرور زمان داروها بی اثر شوند و درد غلبه کند.
رویکرد جراحی به این مشکل میتواندموثر باشد و معمولا شامل یک یا دو روش است: اقدامات از طریق پوست یا کاهش فشار از طرف عروق کوچک. اگر به دنبال هر اقدامی (پس از چند سال) درد عود کند، یک اقدام از طریق پوست به عنوان درمان اضافی پیشنهاد میگردد.
