سال ١٣٩٠ ساعت ٢ و ٥٠ دقیقه و ٤٥ ثانیه تحویل شد. این زمان دقیق كه حتی با دقت های كمتر از ثانیه هم محاسبه می شود از كجا می آید؟ روی كره آسمان، مشابه زمین خط هایی مثل طول و عرض جغرافیایی در نظر می گیریم.
امتداد استوای زمین در كره آسمان (برای سادگی آسمان را كره ای فرض می كنیم كه ستاره ها، خورشید و سیارات روی آن قراردارند)، استوای سماوی را می سازد، خطوط میل موازی استوای سماوی اند و امتداد محور زمین به قطب های آسمان می رسد، قطب شمال آسمان بالای قطب شمال زمین و قطب جنوب آسمان بالای قطب جنوب زمین است. اگر دو قطب شمال و جنوب زمین را به هم وصل كنیم، خطی به دست می آید كه به آن محور گردش زمین می گوییم. امتداد محور زمین كره فرضی آسمان را در دو نقطه قطع می كند كه به آنها قطب های آسمان می گوییم. اگر درست در نقطه قطب شمال زمین باشید، قطب شمال آسمان دقیقا بالای سر شماست و قطب جنوب آسمان زیر پایتان.
خطوطی را موازی خط های عرض جغرافیایی زمین در آسمان رسم می كنیم، به این خط ها میل می گوییم. دایره ای را كه از تقاطع صفحه استوای زمین با كره آسمان تشكیل می شود، استوای آسمان (استوای سماوی) می نامیم. استوای سماوی دقیقا بالای استوای زمین قرار دارد، اگر در استوای زمین باشید، استوای سماوی در آسمان شما نیم دایره ای است كه شرق را به غرب وصل می كند و دقیقا از بالای سرتان می گذرد. و اگر در قطب های زمین باشید استوای سماوی دایره افق شما خواهد بود.
همه ما می بینیم كه خورشید هر روز از شرق طلوع می كند، مسیری را در آسمان می پیماید و در افق مغرب به پشت زمین می رود و به خوبی می دانیم كه این حركت ظاهری خورشید در اثر حركت وضعی زمین (گردش زمین به دور خودش در هر شبانه روز) پدید می آید. اما خورشید حركت دیگری هم در آسمان دارد. اگر خورشید آن چنان كم نور بود كه دیگر ستاره ها هم در كنارش دیده می شدند، می توانستیم یك آزمایش جالب ترتیب دهیم. ما هر روز موقعیت خورشید را در آسمان با در كنار ستاره ها ثبت می كردیم و می دیدیم كه خورشید در زمینه ستاره های ثابت هر روز كمی به سمت غرب حركت می كند. این حركت خورشید تصویر حركت انتقالی (گردش زمین به دور خورشید) زمین است. در آزمایش ما خورشید تقریبا ٢٤ / ٣٦٥ روز بعد دوباره به محل اولش در زمینه ستاره ها باز می گردد. این مدت را كه دقیقا برابر مدت زمان گردش زمین به دور خورشید است، یك سال می نامیم.
وقتی كه هر روز محل خورشید را زمینه ستاره ها ثبت كنیم، خطی به دست می آوریم كه مسیر حركت سالانه خورشید در آسمان است. به این مسیر دایره البروج می گوییم. در حقیقت دایره البروج تصویر صفحه مداری زمین روی كره آسمان است. از دید ما روی زمین مسیر حركت سالانه خورشید در آسمان (دایره البروج) همواره ثابت است و از صورت های فلكی خاصی می گذرد كه در نجوم قدیم و طالع بینی به آنها برج می گویند. وقتی كه می گویند خورشید در برج سنبله است، یعنی خورشید در صورت فلكی سنبله قراردارد.
به مسیر حركت سالانه خورشید در آسمان دایره البروج می گوییم. دایره البروج با استوای سماوی زاویه ٥ / ٢٣ درجه می سازد و در دو نقطه آن را قطع می كند. به نقطه ای كه در آن خورشید از جنوب استوای سماوی به شمال آن می آید، نقطه اعتدال بهاری می گوییم. خورشید در لحظه تحویل سال در نقطه اعتدال بهاری است.
دایره البروج با استوای سماوی موازی نیست و با آن زاویه ٥ / ٢٣ درجه می سازد و در دو نقطه آن را قطع می كند. این یعنی خورشید در مسیر سالانه اش گاه بالاتر و گاه پایین تر از استوای آسمان است. به همین دلیل است كه از دید ما كه در نیمكره شمالی زمین هستیم، خورشید در تابستان ارتفاع بیشتری از افق می گیرد و مستقیم به زمین می تابد و روزهای تابستان طولانی ترند؛ چون خورشید در تابستان بالا (شمال) استوای سماوی است.
وقتی كه خورشید در یكی از دو نقطه ای است كه دایره البروج استوای سماوی را قطع می كند، دقیقا عمود بر استوای زمین می تابد. در این زمان طول شب و روز در تمام نقاط زمین برابر است. به این نقاط نقاط اعتدال و به این زمان زمان اعتدال می گوییم. اعتدال بهاری در ابتدای بهار رخ می دهد و اعتدال پاییزی در ابتدای پاییز. در اعتدال بهاری خورشید از جنوب (پایین) استوای سماوی به شمال آن می آید و پس از آن طول روزها برای ساكنان نیم كره شمالی زمین بیشتر خواهد شد.
لحظه تحویل سال شمسی زمانی است كه خورشید به نقطه اعتدال بهاری می رسد. ایده و كار روی چنین تقویم دقیق و جالبی از شاهكارهای ایرانیان بوده است و تقویم شمسی میراث با ارزشی است كه به ما رسیده است.
این نقشه محل خورشید را در این لحظه روی دایره البروج در نزدیكی نقطه اعتدال بهاری نشان می دهد. خط سیاه دایره البروج، مسیر حركت خورشید، است. خط آبی افقی نمایان گر استوای آسمان و خط آبی عمودی نصف النهار مبدأ آسمان است. نقطه اعتدال بهاری محل تقاطع این سه خط است. خورشید در لحظه تحویل سال در این نقطه قرار می گیرد.
منبع : خبرگذاری ایسنا
امتداد استوای زمین در كره آسمان (برای سادگی آسمان را كره ای فرض می كنیم كه ستاره ها، خورشید و سیارات روی آن قراردارند)، استوای سماوی را می سازد، خطوط میل موازی استوای سماوی اند و امتداد محور زمین به قطب های آسمان می رسد، قطب شمال آسمان بالای قطب شمال زمین و قطب جنوب آسمان بالای قطب جنوب زمین است. اگر دو قطب شمال و جنوب زمین را به هم وصل كنیم، خطی به دست می آید كه به آن محور گردش زمین می گوییم. امتداد محور زمین كره فرضی آسمان را در دو نقطه قطع می كند كه به آنها قطب های آسمان می گوییم. اگر درست در نقطه قطب شمال زمین باشید، قطب شمال آسمان دقیقا بالای سر شماست و قطب جنوب آسمان زیر پایتان.
خطوطی را موازی خط های عرض جغرافیایی زمین در آسمان رسم می كنیم، به این خط ها میل می گوییم. دایره ای را كه از تقاطع صفحه استوای زمین با كره آسمان تشكیل می شود، استوای آسمان (استوای سماوی) می نامیم. استوای سماوی دقیقا بالای استوای زمین قرار دارد، اگر در استوای زمین باشید، استوای سماوی در آسمان شما نیم دایره ای است كه شرق را به غرب وصل می كند و دقیقا از بالای سرتان می گذرد. و اگر در قطب های زمین باشید استوای سماوی دایره افق شما خواهد بود.
همه ما می بینیم كه خورشید هر روز از شرق طلوع می كند، مسیری را در آسمان می پیماید و در افق مغرب به پشت زمین می رود و به خوبی می دانیم كه این حركت ظاهری خورشید در اثر حركت وضعی زمین (گردش زمین به دور خودش در هر شبانه روز) پدید می آید. اما خورشید حركت دیگری هم در آسمان دارد. اگر خورشید آن چنان كم نور بود كه دیگر ستاره ها هم در كنارش دیده می شدند، می توانستیم یك آزمایش جالب ترتیب دهیم. ما هر روز موقعیت خورشید را در آسمان با در كنار ستاره ها ثبت می كردیم و می دیدیم كه خورشید در زمینه ستاره های ثابت هر روز كمی به سمت غرب حركت می كند. این حركت خورشید تصویر حركت انتقالی (گردش زمین به دور خورشید) زمین است. در آزمایش ما خورشید تقریبا ٢٤ / ٣٦٥ روز بعد دوباره به محل اولش در زمینه ستاره ها باز می گردد. این مدت را كه دقیقا برابر مدت زمان گردش زمین به دور خورشید است، یك سال می نامیم.
وقتی كه هر روز محل خورشید را زمینه ستاره ها ثبت كنیم، خطی به دست می آوریم كه مسیر حركت سالانه خورشید در آسمان است. به این مسیر دایره البروج می گوییم. در حقیقت دایره البروج تصویر صفحه مداری زمین روی كره آسمان است. از دید ما روی زمین مسیر حركت سالانه خورشید در آسمان (دایره البروج) همواره ثابت است و از صورت های فلكی خاصی می گذرد كه در نجوم قدیم و طالع بینی به آنها برج می گویند. وقتی كه می گویند خورشید در برج سنبله است، یعنی خورشید در صورت فلكی سنبله قراردارد.
به مسیر حركت سالانه خورشید در آسمان دایره البروج می گوییم. دایره البروج با استوای سماوی زاویه ٥ / ٢٣ درجه می سازد و در دو نقطه آن را قطع می كند. به نقطه ای كه در آن خورشید از جنوب استوای سماوی به شمال آن می آید، نقطه اعتدال بهاری می گوییم. خورشید در لحظه تحویل سال در نقطه اعتدال بهاری است.
دایره البروج با استوای سماوی موازی نیست و با آن زاویه ٥ / ٢٣ درجه می سازد و در دو نقطه آن را قطع می كند. این یعنی خورشید در مسیر سالانه اش گاه بالاتر و گاه پایین تر از استوای آسمان است. به همین دلیل است كه از دید ما كه در نیمكره شمالی زمین هستیم، خورشید در تابستان ارتفاع بیشتری از افق می گیرد و مستقیم به زمین می تابد و روزهای تابستان طولانی ترند؛ چون خورشید در تابستان بالا (شمال) استوای سماوی است.
وقتی كه خورشید در یكی از دو نقطه ای است كه دایره البروج استوای سماوی را قطع می كند، دقیقا عمود بر استوای زمین می تابد. در این زمان طول شب و روز در تمام نقاط زمین برابر است. به این نقاط نقاط اعتدال و به این زمان زمان اعتدال می گوییم. اعتدال بهاری در ابتدای بهار رخ می دهد و اعتدال پاییزی در ابتدای پاییز. در اعتدال بهاری خورشید از جنوب (پایین) استوای سماوی به شمال آن می آید و پس از آن طول روزها برای ساكنان نیم كره شمالی زمین بیشتر خواهد شد.
لحظه تحویل سال شمسی زمانی است كه خورشید به نقطه اعتدال بهاری می رسد. ایده و كار روی چنین تقویم دقیق و جالبی از شاهكارهای ایرانیان بوده است و تقویم شمسی میراث با ارزشی است كه به ما رسیده است.
این نقشه محل خورشید را در این لحظه روی دایره البروج در نزدیكی نقطه اعتدال بهاری نشان می دهد. خط سیاه دایره البروج، مسیر حركت خورشید، است. خط آبی افقی نمایان گر استوای آسمان و خط آبی عمودی نصف النهار مبدأ آسمان است. نقطه اعتدال بهاری محل تقاطع این سه خط است. خورشید در لحظه تحویل سال در این نقطه قرار می گیرد.
منبع : خبرگذاری ایسنا
