زلزله ژاپن ۱۰ سانتی متر محور زمین را جابه جا کرد؛ طول روزها کوتاه شد روزنامه خراسان: زلزله روز جمعه ژاپن که پنجمین زمین لرزه پرقدرت جهان از زمان راه اندازی دستگاه های لرزه نگاری، شناخته شده محور زمین را ۱۰ سانتی متر جابه جا کرده و موجب کوتاه تر شدن طول روزها شده است. مجله علمی نیوساینتیست روز گذشته طی گزارشی به نقل از ژئوفیزیک دانان ناسا با بیان این خبر اعلام کرد: زلزله 8.9 ریشتری که در ژاپن رخ داد، نه تنها خسارت های جانی و مالی بسیاری به این کشور وارد کرد بلکه محور زمین را حدود ۱۰ سانتی متر جابه جا کرد. به گفته ریچارد گروس، ژئوفیزیک دان ناسا، در اثر این جابه جایی، سرعت چرخش زمین افزایش یافته و موجب شده است که 1.6 میکروثانیه از طول روزها کم شود. یک میکروثانیه برابر با یک میلیونیم ثانیه است. طبق بررسی های انجام شده، شدت این زمین لرزه به حدی بوده که گسل آن ۴۰ متر حرکت کرده است. طول این گسل ۳۰۰ تا ۴۰۰ کیلومتر و عرض آن ۱۰۰ کیلومتر است. براساس گزارش نیوساینتیست، در زلزله سال ۲۰۰۴ سوماترا محور زمین ۷ سانتی متر خطی و ۲ میلیونیم ثانیه قوسی جابه جا و به میزان 6.8 میکروثانیه از طول روز کم شد. در زلزله سال گذشته شیلی نیز محور زمین حدود ۸ سانتی متر تغییر کرد. مهم ترین دستگاه های لرزه نگاری دنیا در مراکز تحقیقاتی ژئوفیزیک از آلمان و اسکاتلند تا فرانسه و آمریکا در زمان وقوع زلزله ژاپن، تغییرات امواج زمین را ثبت کرده اند.دکتر زارع، معاون پژوهشی پژوهشگاه زلزله در گفت وگو با خراسان درباره نحوه جابه جایی محور زمین گفت: فشارهای وارده به مرکز زمین که به دنبال وقوع زلزله هایی با قدرت بالا اتفاق می افتد، باعث می شود لنگر چرخش زمین یعنی محوری که زمین حول آن به دور خود می چرخد، جابه جا شود و این روند آثار متعددی از جمله کوتاهی روز یا شب و حتی تغییراتی در فصول را به دنبال خواهد داشت.وی با تشریح جزئیات این موضوع از بعد علمی تصریح کرد: احتمال جابه جایی خطی محور زمین به دنبال وقوع زلزله ای با این وسعت و قدرت دور از انتظار نیست و زلزله هایی از این دست به طور قطع روی محور زمین تاثیر می گذارد و باعث جابه جایی آن می شود.در واقع در اثر جابه جایی گسل هایی با طول زیاد و همچنین حرکت طولی این گسل ها و مدت زمان وقوع زلزله، فشارهای وارده باعث می شود که لنگر چرخش زمین یعنی محوری که زمین حول آن به دور خود می چرخد جابه جا شود که میزان این جابه جایی نیز به شدت نیروهای وارده بستگی دارد که درباره زلزله ژاپن با این وسعت و با توجه به طول گسل، جابه جایی ۱۰ سانتی متری محور زمین چندان دور از انتظار نیست. وی افزود: بدیهی است که با وقوع این اتفاق و جابه جایی محور زمین روزها در جزئی از ثانیه کوتاه می شود. در واقع در نتیجه این زلزله، جرم بزرگی در داخل کره زمین به سمت مرکز حرکت می کند.این فرآیند علاوه بر جابه جایی محور زمین باعث افزایش سرعت زمین نیز خواهد شد.وی اضافه کرد: زمین لرزه ژاپن بزرگ ترین زلزله ثبت شده در تاریخ ژاپن است که ژرفای کانونی آن حدود ۲۵ کیلومتر و ساز و کار آن فشاری با یک صفحه کاملا نزدیک به قائم بوده است. بدیهی است که با این وضعیت فشار وارده به هسته زمین بسیار بالا خواهد بود. ضمن آن که وقتی یک صفحه بزرگ از یک طبقه زمین در زیر اقیانوس به طبقات دیگر فشار وارد کند علاوه بر جابه جایی در محور زمین باعث می شود که زمین سریع تر بچرخد.وی افزود: در زلزله هایی با شدت بالا مانند آن چه در ژاپن اتفاق افتاد، به نظر می رسد طبق اطلاعات به دست آمده این گسل حدود ۴۰ متر حرکت کرده است و زمان گسیخته شدن آن نیز 2.5 دقیقه به طول انجامیده است. بدیهی است که با این وضعیت فشار زیادی به محور زمین وارد می شود. خطری کشور را تهدید نمی کند وی هم چنین با تاکید بر این که زلزله ژاپن هیچ تاثیری روی گسل مکران و سواحل جنوبی کشور ندارد، گفت: این زلزله از گسل مکران که ۷۰ کیلومتر آن در ایران است، حدود ۷ هزار کیلومتر فاصله دارد و هیچ تاثیری روی گسل مکران و سواحل جنوبی کشور ندارد.معاون پژوهشی پژوهشگاه زلزله با بیان این که امواج سونامی حاصل از رخداد زلزله تقریبا به تمامی کشورهای حاشیه اقیانوس آرام از فیلیپین تا اندونزی، نیوزیلند، کالیفرنیا و هاوایی در آمریکا رسیده است، ادامه داد: سرعت امواج حاصل از سونامی حدود ۹۵۰ کیلومتر در ساعت بوده است بنابراین می توان برآورد کرد که امواج حاصل از سونامی حدود ۸ دقیقه طول کشیده است تا به نزدیک ترین نقطه ساحل سندای در غرب کانون زلزله برسد. زارع علت ایجاد زلزله های فراوان در ژاپن را موقعیت این کشور دانست و گفت: ژاپن در محدوده فرورانش ورقه اقیانوس آرام به زیر ورقه زمین ساختی اورازیا واقع است. به این ترتیب به دلیل بازشدگی رشته کوه میان اقیانوسی وسط اقیانوس آرام، پوسته اقیانوسی در حال ایجاد و گسترش در پهنه میانی اقیانوس آرام است. این امر سبب رانده شدن بخش های قدیمی تر پوسته اقیانوسی به سوی شرق و غرب و فشار آوردن به حاشیه ساحلی اطراف این اقیانوس می شود. این وضع موجب می شود که در محدوده اطراف اقیانوس آرام، محدوده ای بسیار فعال از نظر وقوع زلزله و آتشفشان به نام «حلقه آتش» ایجاد شود. تاثیر زلزله ای مانند ژاپن بر تهران رئیس دانشکده علوم پایه دانشگاه آزاد نیز در گفت وگو با مهر با بیان این که در صورت رخ دادن زلزله ای با قدرت 8.9 در تهران، پایتخت ایران به طور کامل نابود می شود، گفت: وضعیت زمین شناختی ایران نشان می دهد که گسل های کشور توانمندی ایجاد زلزله ای تا ۸ ریشتر را دارد و خطر وقوع سونامی نیز احساس می شود.دکتر بهرام عکاشه با تاکید بر این که وضعیت زلزله خیزی ژاپن با ایران متفاوت است، افزود: زلزله خیزی ژاپن از نوع میان صفحه ای است ولی لرزه خیزی ایران از نوع درون صفحه ای است که این امر سبب شده است که هر ۲ کشور دارای رفتارهای متفاوت در برابر زلزله باشند.وی توضیح داد: وضعیت میان صفحه ای کشور ژاپن باعث شده است که در این کشور امکان ایجاد زلزله هایی با 9.5 ریشتر وجود داشته باشد ولی وضعیت درون صفحه ای ایران موجب شده است که بیشترین زلزله ای که در ایران رخ دهد ۸ ریشتر باشد.رئیس دانشکده علوم پایه دانشگاه آزاد با تاکید بر این که رخ دادن زمین لرزه ای با قدرت 8.9 ریشتر در ایران بعید است، خاطرنشان کرد: ژاپن پیشرفته ترین کشور در زمینه رفتار لرزه ای و تحقیقات در زمینه زلزله است ولی با این حال در اثر وقوع سونامی، راکتورهای موجود در این کشور بحران ساز شده است.وی با اشاره به وضعیت این کشور پس از سونامی اضافه کرد: شهر «سندای» ژاپن کاملا تخریب شده و به توکیو که ۲۰۰ کیلومتر با کانون زلزله فاصله داشته، آسیب های جدی وارد شده است.عکاشه، در ادامه با اشاره به وضعیت ایران و به ویژه تهران گفت: در تهران به دلیل زمین شناختی و وضعیت ساختمان ها و ترافیک آن و آمادگی هایی که برای زلزله وجود ندارد، چنان چه زلزله ای با بزرگای ۷ یا 7.5ریشتر رخ دهد به طور یقین اعلام می کنم که تا ۱۰ سال تهران تعطیل خواهد ماند. احتمال وقوع سونامی در دریای عمان و خزر عکاشه همچنین به وضعیت سونامی ایران اشاره کرد و یادآور شد: احتمال رخ دادن سونامی در دریای عمان همواره وجود دارد و چنان چه زلزله ای در اقیانوس هند اتفاق بیفتد به سواحل جنوبی ایران از بندرعباس تا چابهار آسیب های جدی وارد می شود.عمق سواحل در جنوب خزر نیز هزار متر و در شمال ۱۰ متر است و اگر چنین سونامی در دریای خزر نیز رخ دهد به دلیل کم عمق بودن سواحل خسارت هایی به مراتب بیش از سونامی در دریای عمان رخ خواهد داد.
