رازهای ریگ جن
گروه طبیعت / حسین رسول زاده - روزنامه نگارها عادت دارند به موضوعات ناشناخته، ابعاد ماورایی بدهند. آنها درباره هر موضوع ناشناخته ای، داستانهای عجیب و غریبی سر هم می کنند تا خوانندگان با هیجان، نوشته هایشان را بخوانند.
هر مکان ناشناخته ای برای آنان، یک مثلث برموداست که هر از گاه، شماری از آدمها و ادوات شان را به درون خود می کشد. با همه این حرفها شک نکنید هر چه تاکنون درباره «ریگ جن» در روزنامه ها خوانده اید، واقعیت دارد. ریگ جن تا همین سالها ناشناخته ترین جغرافیای ایران بود.
مردم محلی بر گرداگرد جغرافیای پهناور ریگ جن، این منطقه ناشناخته را سرزمین ارواح و اشباح می دانستند. آنها هر از گاه حیوانی رمیده یا مسافری سرگردان را می دیدند که وارد ریگ جن می شود و دیگر هیچ گاه باز نمی گردد. در ذهن اهالی داستانهای فراوانی وجود دارد، درباره کاروانهایی که به اشتباه یا از سر سماجت، وارد ریگ جن شده و به سرنوشتی نامعلوم گرفتار آمده اند و همین داستانها از کویری ناشناخته در طول سده ها، منطقه ای مرموز و وهم آور ساخته است.
«سون آندرس هدین» یکی از بزرگترین کویرنوردهای جهان است که در اواخر قرن نوزدهم و نیمه نخست قرن بیستم، بسیاری از کویرهای جهان، بویژه کویرهای آسیا و ایران را در نوردید. کتاب «به سوی هندوستان از راه زمین» که در ایران با نام «کویرهای ایران» ترجمه شده، یکی از کامل ترین متون تاریخی درباره کویرهای ایران است. به ویژه عکسهای «هدین» از کویرهای ایران هم در آن نشر یافته است.
این کویرنورد سوئدی در زمان ناصرالدین شاه به ایران آمد و به کویر مرکزی ایران سفر کرد. او در سال1900 اطلاعی درباره ریگ جن جمع آوری و ثبت کرد. هدین همچنین کوشید، بتواند از ریگ جن عبور کند، اما موفق نشد. 30 سال بعد «آلفونس گابریل» جغرافیدان اتریشی سعی کرد، تلاشهای هدین را برای عبور از ریگ جن به سرانجام برساند، اما او هم نتوانست راهی به این جغرافیای ناشناخته و وهم انگیز باز کند. هر دوی این کویرنوردها به باورهای محلی درباره ریگ جن به عنوان محلی در تصرف اجنه اشاره کرده اند. باورهایی که در سالهای بعد، هیجانی فراوان به تلاشهای ناکام برای عبور از ریگ جن بخشید. تا سرانجام یک کویرنورد ایرانی، به نام علی پارسا کمتر از 10 سال قبل، پس از چندین بار تلاش توانست با گروهی مجهز، از میان این کویر ناشناخته بگذرد و بر همه داستانهای ماورایی، خط بطلان بکشد. پس از موفقیت تیم علی پارسا کویرنوردهای فراوانی در سالهای اخیر از ریگ جن گذشته اند و مسیرهای مختلفی را ثبت کرده اند تا به بخشی از رازهای بی پاسخ ریگ جن، پاسخ بدهند.
ریگ جن کجاست؟
ریگ جن منطقه‌ای است محصور میان شهرهای انارک و نایین از جنوب، سمنان و دامغان از شمال، جندق از شرق و ورامین از غرب. دور تا دور ریگ جن، پوشیده از نمکزار و رمل و مناطق باتلاقی است؛ باتلاقهایی که احتمالاً محل دفن همه آنهایی است که نتوانسته اند از ریگ جن بگذرند. این کویر 3 هزار و 800 کیلومتر مربع وسعت دارد. کوه گوگردی در حاشیه شمالی، کوه ملاهادی در حاشیه جنوبی و جاده دامغان به جندق در حاشیه شرقی، ریگ جن را محصور کرده اند. در قسمت شمالی ریگ جن نیز بقایایی از یک مسیلی پهناور وجود دارد که آب بارشهای گاه گاه فصلی را از ارتفاعات کوه گوگردی تا قلب ریگ جن می رساند. این، همه جغرافیای افسانه ای ریگ جن است.
ناحیه وسیعی از ریگ جن بدون پوشش گیاهی و جانوری است. هرچند هنوز از وضعیت پوشش گیاهی و حیات وحش این منطقه اطلاع چندانی در دست نیست. اما در حواشی آن یعنی در دهانه چاه گرگ و دهانه ظلمات وهمین طور دامنه های کافرکوه، وجود جبیر و گور ایرانی گزارش شده است. در حاشیه شمالی دامنه کوه ملا هادی چند نمونه آگامای سروزغی(نوعی مارمولک) مشاهده شده است و همین طور در حاشیه آن از راه جندق چند نمونه عقرب صید گردیده است.
بهترین مسیر دستیابی به ریگ جن، نفوذ از شمال شرق پارک ملی کویر؛ یعنی جاده «ملک آباد» است که البته در محدوده پارک قرار دارد و برای ورود به آن به مجوز سازمان محیط زیست نیاز است.
ورودی دیگر ریگ جن از جندق است که دقیقاً در نقطه مقابل، یعنی در بخش شرقی پارک قرار دارد.توجه داشته باشید، که اگر در زمینه کویرگردی، یک آماتور به شمار می آیید، بهتر است طبیعت‌گردی را از کویرهای دیگر آغاز کنید. فتح ریگ جن به تجربه و مهارت نیاز دارد.
گریه سنگ
نبود منابع آب در گستره وسیع ریگ جن به همراه وجود موانع طبیعی از جمله باتلاقهای نمک و تپه های ماسه ای مرتفع، عواملی هستند که این منطقه را در طول قرنها از دسترسی انسان دور نگه داشته اند. همین عوامل سبب شده این عرصه پهناور در طول تاریخ بر انسان پوشیده بماند و در نتیجه نام جن بر آن بگذارند. افسانه ها و داستانهای فولکلور و پر ابهام در مورد ریگ جن، عموماً نشأت گرفته از عجز حاشیه نشینان و یا مسافران در عبور از این خطه بوده است. همچنین پوشیده بودن قسمتهای جنوبی ریگ جن از تپه های ماسه ای و صدایی که حرکت باد روی این تپه ها ایجاد می کرده، قطعاً از عوامل مؤثر بر باور عمومی درباره وجود قدرتهای متافیزیکی در این منطقه است. اختلاف زیاد دمای شب و روز و خرد شدن سنگها بر اثر این اختلاف زیاد که به «گریه سنگ» شهرت دارد نیز به همین عوامل نسبت داده می شده است. عواملی که البته با حضور طبیعتگردها و عبورشان از ریگ جن، کمرنگ و کمرنگ
