توسعه پایدار شهری

[bpcom]

[FONT=&quot]مقدمه
[/FONT]
[FONT=&quot]كنش متقابل انسانها[FONT=&quot]،[/FONT][FONT=&quot] به يقين، مهمترين عامل اصلي بوجود آمدن شهرها است كه محيط هايي مادي هستند براي تسهيل بده [/FONT][FONT=&quot]–[/FONT][FONT=&quot] بستانهاي اجتماعي، اقتصادي، معنوي، فرهنگي و مدني و نيز ارائه ي كالاها،خدمات و ايدئولوژي ها.شهرها و مسايل آنها همواره از پيچيده ترين مسايل انساني به شمار مي روند. رشد روز افزون شهرها و شهري شدن و پيچيدگي هاي تكنولوژيك جهان متناسب با تلاش و اهميت به نيازهاي معنوي انسان در سكونت گاه او نبوده است و محدوديت هاي طبيعي و ساختاري موجود، نتيجه غير قابل اجتناب تراكم و فشردگي شهري را به دنبال داشته است . در اين ميان با نگاهي به مفهوم پايداري و درك شهر به عنوان "فضاي زيست جمعي " ، مي توان همه فرآيند هاي مربوط به توسعه شهري را متاثر نمود بر اين مبنا شهر خود يك امكان توسعه به شمار مي رود و منابع آن در راستاي منافع عمومي و اجتماعي مورد استفاده قرار مي گيرد .[/FONT][/FONT]​

[FONT=&quot]ادبيات توسعه در جهان بعد از جنگ جهاني دوم مطرح شد و از آن پس تكامل يافت.اما اصطلاح توسعه پايدار براي نخستين بار در سال 1980 در گزارش سازمان جهاني حفاظت از منابع طبيعي به كار برده شد كه اين واژه وضعيتي را توصيف مي كند كه در آن توسعه نه تنها براي طبيعت مضر نيست بلكه به ياري آن هم مي آيد.به تدريج تعاريف كامل تري از توسعه پايدار ارائه شده و به دنبال آن ويژگيهايي براي شهرى پايدار در نظر گرفته شد. بانك جهاني مهمترين شرط پايداري شهرها را قابل زندگي بودن آنها مي داند چرا كه اصولا شهرها براي زندگي و رفع نيازهاي انساني خصوصا رفع نيازهاي اجتماعي ايشان شكل گرفته اند، پس بي ترديد بديهي ترين ويژگي يك شهر پايدار خلق فضاهايي است كه در عين پاسخ گويي به اين نيازها، زمينه رشد و تعالي آدمي را نيز فراهم آورد.[/FONT]​

[FONT=&quot]در اين تحقيق سعي شده به سوالات زير هر چند مختصر پاسخ داده شود :[/FONT]
[FONT=&quot]1[FONT=&quot]. شهري براي همگان يا شهر فراگير چيست ؟[/FONT][/FONT]
[FONT=&quot]2[FONT=&quot]. براي ايجاد شهري فراگير چه مسيري بايد طي شود ؟[/FONT][/FONT]
[FONT=&quot]3[FONT=&quot]. نيازها و ملزومات اين مسير چيست ؟[/FONT][/FONT]
[FONT=&quot]4[FONT=&quot]. مسائل زيست محيطي تاچه حد در توسعه شهري مهم هستند ؟[/FONT][/FONT]

[FONT=&quot]
توسعه ناپايدار در شهرها[/FONT]​

[FONT=&quot]
بر اساس رويكردهاي جديد شهر سازي توليد انبوه واحد هاي مسكوني بدون توجه به قابليتهاي جمعيت پذيري سرزمين باعث شد تا پايداري منابع در شهرها مورد تهديد جدي قرار گيرد. توسعه ي صنعتي نيز به تغييرات اقليمي جدي منجر شد كه تهديدها نسبت به كره زمين را دو چندان كرد. توسعه كالبدي شهرها بويژه در كلان شهرهاي جهان سوم به شكل برق آسا و در جهت خلاف مسير پيشنهادي طرحهاي شهري و بصورت غير قانوني در جهت تخريب محيط زيست و روستاهاي اطراف صورت مي گيرد. رشد سكونتگاههاي غير رسمي ( حاشيه نشيني) در شهرها نيز همواره از چالش هاي توسعه پايدار شهري است.تصور غلط اين است كه تمامي ساكنين اين سكونتگاهها مهاجر روستايي هستند، در حاليكه اين سكونتگاهها به علت پديده فقر شهري و شهري شدن فقر بوجود آمده اند و بخشي از سرريزهاي اقتصادي و اجتماعي شهرها كه نمي توانند جذب بازارهاي رسمي زمين، مسكن و اقتصاد شهر شوند نيز براي دسترسي به مسكن در حد استطاعت خود به اين محدوده ها رانش پيدا مي كنند.آمارها نشان مي دهد كه 91% سكونتگاههاي غير رسمي در محدوده شهرهاي كشور واقع شده اند كه 85% آنها قدمت بيش از 15 سال دارند.همچنين در حدود 5ميليون و 700 هزار نفر در اين سكونتگاهها ساكن هستند كه حدود 25% جمعيت شهري را شامل مي شود. براي توانمند سازي اين سكونتگاهها علاوه بر انجام اقدامات فيزيكي و كالبدي نظير ايجاد شبكه هاي زير ساختي و روبنايي شهري، مي بايست اقدامات منظمي در جهت ارتقاي توانمنديهاي اجتماعي ساكنين، ارتقا سطح فرهنگ شهروندي، آموزش مهارت هاي زندگي، جلوگيري از رفتارهاي پرخطر و فعاليتهاي مرتبط با تقويت بنيه اقتصادي خانوارهاي ساكن در اين سكونتگاهها نيز صورت گيرد.در عين حال كه مطالعات نشان مي دهد مشكل عمده ساكنان سكونتگاههاي غير رسمي در وهله اول مشكلات اجتماعي و اقتصادي است كه اقداماتي فراتر از اقدامات كالبدي و فيزيكي را طلب مي كند. عدم تمايل به مشاركت ساكنين اغلب اين سكونتگاهها در فعاليتهاي مرتبط با ارتقا سطح فرهنگ شهري باعث شده توسعه ناپايدار بافت حاشيه اي در شهرها به صورت معضلي در راه رسيدن به توسعه پايدار پيش روي برنامه ريزان شهري باقي بماند و طرحهاي ساماندهي و توانمند سازي اين سكونتگاهها چندان موفق نباشد.[/FONT]
[FONT=&quot]توجه به واژه " مدرن شدن" بدون توجه به ماهيت اجتماعي و سياسي توسعه به موازات تاكيد بر رشد اقتصادي و تغيير در ساختار اقتصادي، اجتماعي و سنتي جوامع منجر به تغيير معيارهاي اجتماعي شد كه حاصل آن نابرابريهاي اجتماعي، اقتصادي و تخريب محيط زيست و رابطه نامتوازن در بين جوامع شد. تبديل چهره شهرهاي سنتي به ظاهري مدرن بدون توجه به الزامات و نيازهاي اين تغييرات در چارچوب مفهوم توسعه به صورت يك بعدي و بدون در نظر گرفتن توانمنديهاي انسان و محيط، ناپايداري در شهرها را موجب گرديد.[FONT=&quot] در جهت توسعه پايدار شهري همه مفاهيم شهري از تعداد خانه ها وخانوارها تا بافتهاي سنتي و مدرن و مكانهاي فرهنگي اجتماعي و حتي شبكه هاي آب و برق و انرژي فاضلاب بايد مورد بررسي قرار بگيرد. [/FONT][/FONT]

[FONT=&quot]در حال حاضر با رشد روز افزون ارزش زمين و الزام به درآمد زايي در شهرداريها، اهميت توجه به توسعه فضاهاي شهري را در آنها كاهش داده است تا جايي كه ضرورت طراحي و احداث فضاهاي شهري به طور كامل به فراموشي سپرده شده است و در عين حال معماران و طراحان شهري نيز اين مقوله را به كلي از ياد برده اند. [/FONT]​

[FONT=&quot]در اين ميان رويكرد شهر سازان امروزي با روحيه ي صنعتي به شهرها اهميت نيروي انساني را به عنوان مهمترين منبع توسعه مورد غفلت قرار داد.اين بي توجهي به روحيه ي اجتماعي انسان امكان بزرگي را از توسعه شهري با مشاركت همگاني سلب كرده است.[/FONT]​

[FONT=&quot]بنابراين ،"شهر" خود يك امكان عمومي براي توسعه است و مفهوم "سكونت پايدار " مهم ترين عامل موثر در ارتقاء كيفيت فضاي شهرها. تقاضا براي توسعه پايدار شهري و شهرهاي پايدار مهمترين چالش فراروي بشريت در قرن بيست و يكم مي باشد.از سوي ديگر جستجو براي يافتن شهري ايده آل يعني آن شكلي از شهر كه بتواند هم امتيازات تكنولوژيك و هم روحيه سالم زندگي روستايي بر اساس ايده هاي روشنگرانه عدالت اجتماعي بيان كند يكي از دل مشغوليهاي مهم بسياري از معماران و شهرسازان بوده است. [/FONT]​

[FONT=&quot]اينكه فرم شهرنشيني چگونه رفتارهاي اجتماعي را شكل مي دهد در پژوهشهاي كه توسط معماران و طراحان شهري با كمك جامعه شناسان در اواخر قرن بيستم در چند شهر بزرگ انجام شد مورد ارزيابي قرار گرفت نتيجه اين ارزيابي دو گروه جمعيتي شهري را تفكيك كرد 1- آنان كه مجبور به ماندن درون شهرها شدند و به طور فزاينده اي با محيط خود و در نتيجه با يكديگر بيگانه شدند اين فروريزي بافت اجتماعي كه نتيجه يك از هم گسيختگي اجتماعي متاثر از محيط بود و تاثير آن در كاهش شديد روابط اجتماعي خارج از كار در اين محيطهاي شهري بود 2- گروهي كه با فرار از مراكز شهري به گسترش حاشيه نشيني در شهر ها دامن زدند كه اين امر نه تنها محيط زيست را ناپايدار مي كرد بلكه پيوستگي اجتماعي را نيز از بين برد و همجواري از ميان رفت در نتيجه محلات و اجتماعات محلي ضعيف و ضعيف تر شدند.[/FONT]
[FONT=&quot]راه حل اين موضوع را طراحان شهري اروپايي در يك رنسانس شهري ديدند كه در كشور ما نيز گامهايي در جهت آن برداشته شده است در مرحله اول انتقال كارخانه هاي توليدي آلوده كننده به كشورهاي خارجي و يا مناطق دورتر از حاشيه شهر و همچنين استفاده از زمينهايي كه در اشغال اين صنايع بود جهت ايجاد محيط قابل زيست به قصد استفاده از نيروي كار ارزان تر و كاهش آلودگي هاي صوتي و هوا در نتيجه بهبود محيط زيست شهري.[/FONT]
[FONT=&quot]در مرحله دوم ايجاد فرم جديدي از شهرنشيني كه شهرها را به عنوان زيستگاه هايي متوازي در نظر مي گيرد كه هم در درون خود در روابط بين كالبد و شكل گيري رفتار اجتماعي و نيز در بيرون از خود در روابطشان با محيط طبيعي تاثيرگذارند توليد مكان، ساخت محيط مصنوع در قالب شبكه ي قابل رويتي از خيابانها و فضاها با استفاده از بلوكهاي سنتي شهري براي تشكيل زنجيره اي از محلات منظم ، ايجاد احساس هويت قدرتمند ، غرور و مالكيت محلي و حس شهروندي خوب و همسايگي در قالب دروني و توجه به معماري زيست محيطي در ايجاد هماهنگي با محيط طبيعي و كاهش مصرف انرژي و ايجاد محيط زيستي با پوشش گياهي در اطراف آن در قالب بيروني از اهم مسائل مورد توجه در اين طرح بودند.[/FONT]


ادامه دارد........

 

[bpcom]

[FONT=&quot]كيفيت زيست و فضا و تاثير آن در پايداري شهري[FONT=&quot][/FONT][/FONT]

[FONT=&quot]مفهوم توسعه ي شهري براساس استعدادهاي تاريخي سرزمينها ترجمان متفاوتي دارد [/FONT]​

[FONT=&quot]فرآيند مدرنيزم در سده ي اخير در كشورهاي تاريخي مانند ايران چالشهاي بسياري در پيش رو داشته است . ساختار شهرسازي غير ارگانيك معاصر و شهرهاي ارگانيك تاريخي در تقابل با يكديگر قرار گرفتند. شهرهاي دست ساخته و شهرهاي توليد انبوه دو تركيب مختلف از مفهوم فضايي را به نمايش گذاشتند. [/FONT]​

[FONT=&quot]براساس روش هاي جديد "فضاهاي شهري محدودي" در شهرهاي معاصر جهان به وجود آمده است ، حال آن كه اهميت فضاهاي شهري به عنوان مكانهاي گردهمايي شهر قابل كتمان نيست. [/FONT]​

[FONT=&quot]مسئله كيفيت زيست در شهرها در دو قلمرو قابل بررسي است :نخست در قلمرو فضاي شخصي ، و كيفيات مربوط به آن پيش از توجه به فضاي عمومي /فضاي شهري از بدو تاسيس تاكنون مورد توجه بوده است [/FONT]​

[FONT=&quot]در نمونه هاي موفق سكونتگاه هاي انساني ، هر يك از اين دو قلمرو به ديگري مي تراود و گاهي ديگري را در خود جاي مي دهد. براساس اين نگرش شهر و فضاي شهري شامل خانه ها ، قلمروهاي همسايگي ، كوچه، محله ، خيابان ، نواحي شهر همه و همه در كليت "شهر" به عنوان سكونتگاه ، مطرح است همه ابعاد فرهنگي و اجتماعي ، اقتصادي و سياسي را در خود دارد و مثل يك ارگان زنده با همه عناصر و ملحقات خود مرتبط است [/FONT]​

[FONT=&quot]در روش هاي اخير ساختار شهر با خيابان طرح ريزي مي گردد خانه ها و فضاهاي عمومي براساس سرانه هاي فيزيكي به آن اضافه مي شود و به اين ترتيب شهر از خيابان و تنها با وسيله نقليه قابل درك است. [/FONT]​

[FONT=&quot]در اين تفكر مناسبات اجتماعي، انساني در بستر شهر شكل نمي گيرد ، بلكه سازمانهايي با اهداف مشخص نهايتا گردهم آيي هاي حرفه اي شهري را برنامه ريزي مي كنند كه البته عمدتا در مقياس شهر مورد توجه قرار نمي گيرد.همچنين مسائل و مشكلات شهر به صورت واقعي ديده نمي شود و الويت هاي توسعه نيز بر مبناي سليقه ي طراحي مي گردد .[/FONT]​

[FONT=&quot]در اين مدل " شهر براي همه" معنا ندارد ، شهر مركب از كمپاني هاي كوچك و بزرگ است كه منافع افراد را مورد توجه قرار مي دهد. تناسب بين منابع شهر و نيازهاي شهري در ايجاد پايداري شهري حائز اهميت است . ايجاد شهري فراگير با چالشهاي فراواني روبرو است ، فاصله هاي درآمدي در سطح جهاني در حال رشد است و شهرها را به " دارا " و " ندار " تقسيم ميكند كه مشخصه آن دسترسي نابرابر به خدمات و زير ساخت هاي اصلي،ناتواني در دسترسي به تامين معاش بادوام و در آخر توانايي محدود در اثر گذاري بر تصميم گيريهاي محلي است.[/FONT]​

[FONT=&quot]شهر براي همه[/FONT]​

[FONT=&quot]مفهوم شهري براي همه اشاره به اين موضوع داردكه مي توان عرصه هايي را در شهر فراهم كرد كه پذيراي همه نوع قشري از جامعه بدون در نظرگيري سن، جنس، وضع اقتصادي، موقعيت اجتماعي و ... باشد و عدالت اجتماعي را فراهم كند.رسيدن به اين هدف مستلزم شناخت و آشنايي هر چه بيشتر طراحان شهري با گستره وسيعي از نيازها و خواسته هاي شهروندان مي باشد.پس از شناسايي موارد مذكور مي بايست در جهت طراحي فضاها و مكانهايي متناسب با آن نيازها اقدام كرد به گونه اي كه شرايطي فراهم آيد كه خواسته ذهني همه شهروندان در تمامي گروهها تبلوري عيني يابد تا حضور آنها حالتي خود خواسته و با انگيزه باشد نه از سر اجبار و ضرورت.[/FONT]​

[FONT=&quot]در مدل "شهر براي همه" نيازهاي فضاي شهر براساس خواسته اكثريت مورد توجه قرار مي گيرد و هماهنگي فضايي ناشي از آن مطلوبيت شهر را باعث مي گردد. "شهر براي همه" ديدگاهي است كه از دو سو به مفهوم توسعه مي پردازد ، از جنبه ي تجمع منابع انساني به منظور هم افزايي توان مردمي در ايجاد فضاهاي عمومي و حل مسائل شهري، و دوم در توزيع عادلانه ي امكانات شهري به منظور استفاده همگاني . از بسياري جهات تراكم جمعيت مي تواند و بايد در پايدار ترين شكل توسعه انساني باشد بر خلاف موارد حومه ي شهري كه در سراسر سرزمين پراكنده مي شوند، بهترين تركيب كاربري شهري در محلات شهري مجتمع بودن و كارآمد بودن است كه به همكاريهاي اقتصادي كمك مي كند و استفاده مشترك از منابعي نظير ناوگان حمل ونقل عمومي را ترغيب مي كند و محله ها به مثابه ظرفي براي داد و ستدهاي سالم اجتماعي عمل مي كنند. آنها همچنين با طراوتند، تنوع فرهنگي دارند و به رغم كمبودهاي بسياري كه به لحاظ كيفيت زندگي دارند مردم به زندگي در آنها راغب اند.[/FONT]​

[FONT=&quot]شهري براي همه شهري است براي جوانان، شهري كه براي جوانان و بر اساس نيازهاي اين قشر طراحي شده باشد براي همه قابل بهره برداري است.جوانان در جامعه نيروي كار و سازنده زندگي هستند و عدم توجه به نيازهاي شخصي و اجتماعي اين قشر در فضاي شهري مهمترين عامل بروز ناهنجاريها و انحرافات و در نهايت ناپايداري شهري است. [/FONT]
[FONT=&quot]مشكلات اجتماعي نظير كهولت سن و آلزايمر و غيره نيز در طراحي و برنامه ريزي شهري مهم است و بايد ساختار شهري مناسب را جهت حمايت از اين قشر جامعه پيدا كرد. يك روش اين است كه افرادي را كه كهولت سني دارند را از مناطق متراكم شهري به مناطق كم تراكم تر و با آلودگي زيستي و محيطي كمتر انتقال داد تا بتوانند از خدمات رفاهي و محيطي بهتر و فني درماني در دسترس تري برخوردار گردند.[/FONT]
[FONT=&quot]در توسعه پايدار شهري بايد فضايي فراهم شود تمامي ساكنين آن چه كساني كه بومي هستند و چه مهاجرين به آن، شهر را از آن خود بدانند، [FONT=&quot]"[/FONT][FONT=&quot]شهري براي همه[/FONT][FONT=&quot]"[/FONT][FONT=&quot] مسيري است كه در آن با ايجاد ساختار فضايي و اجتماعي برابر تمامي ساكنين شهر در آن احساس تعلق و امنيت مي كنند.[/FONT][FONT=&quot] ايجاد منزل گاه و در نتيجه مبارزه با بي خانماني در توسعه پايدار شهري از مصاديق شهري براي همه مي باشد. توجه به اين مورد شامل توسعه هاي مثبت اقتصادي و اجتماعي در شهر مي شود و با حذف خانه بدوشان و كارتن خوابها و زاغه نشيني چهره اجتماعي و زيستي شهر را ارتقاء مي بخشد. [/FONT][/FONT]
[FONT=&quot]شهري براي همه بايد دوستدار محيط زيست باشد و كاهش آلاينده ها در شهر بايد مورد توجه قرار گيرد.زيرا حفظ محيط زيست و كاهش آلاينده ها در تداوم و بقاء شهر لازم است.آلودگي شهرها نه تنها بر سلامت شهروندان بلكه در رشد مناسب و توسعه پايدار آن نيز تاثير مي گذارد. هم اكنون[FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot] مصرف انرژ ي جهان در شهرها است. اين در حاليست كه [/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot] جمعيت جهان تا سال 2020 در شهرها ساكن خواهند بود كه روند افزايش مصرف انرژي و گاز كربنيك را در پي خواهد داشت، در حاليكه شهرها كمي بيش از 3% زمينهاي كره خاكي را تشكيل داده اند. شهرنشيني در شهرها و در كشورهاي در حال توسعه رو به افزايش است و در كشورهاي پيشرفته حومه ها در حال رشد هستند. مصرف انرژي در خانه هاي سنتي بهينه تر برنامه ريزي مي شد تا در خانه هاي مدرن [/FONT][FONT=&quot]امروزي. [/FONT][FONT=&quot]مقدار زيادي از انرژي در ساختمانها و صنعت در حال هدر رفتن است در حاليكه هر روزه تقاضا براي انرژي و ساخت نيروگاهها رو به افزايش است. لذا بهينه سازي مصرف انرژي در ساختمانها بايد مورد توجه قرار بگيرد و فاكتورهاي مصرف انرژي در شهرها بايد كنترل شده باشند. زيرا 30 درصد از انرژي مصرفي در شهرها هدر مي رود. در اين ميان ساخت ساختمانهاي سبز بايد مورد توجه قرار بگيرد. مشكل اصلي در بهره وري درست از انرژي اين است كه مردم اهميت اين موضوع را درك نكرده اند و آموزشها فقط در حد دانشگاهي و جزئي ميباشد. [/FONT][/FONT]
[FONT=&quot]در نتيجه براي اينكه شهري هم موفق باشد و هم پايدار ، هم به پايداري زيست محيطي و اقتصادي نياز دارد و هم بايد از نظر اجتماعي عادلانه و فراگير باشد و رفاه عمومي را براي شهروندانش تامين كند يا به عبارت ديگر از از نظر اجتماعي نيز پايدار باشد. در شهري براي همه متراكم سازي جمعيت و فضاها بايد با ديد بسيار دقيق كارشناسانه انجام پذيرد و ايجاد فضاهاي باز و سبز لازمه مهم مناطق متراكم جمعيتي و فضايي است در برنامه ريزي و طراحي شهرهاي پايدار بايد تراكم فضايي و جمعيتي را به مناطق كم تراكم تر سوق داد تا ساختار فضايي و توسعه شهر را متوازن و هماهنگ نمود.[FONT=&quot][/FONT][/FONT]
[FONT=&quot]انگيزه براي استفاده از اصول پايدار توسعه شهري[/FONT]
[FONT=&quot]1. از نگاه گردشگري : جذب گردشگر به علت مسافرت هاي موضوعي و معروفيت شهر [/FONT]
[FONT=&quot]2. عوض شدن ارزشها: تغيير در زندگي نسل جديد و ارزش گذاري براي مصرف معقولانه از انر‍ژي [/FONT]
[FONT=&quot]3. از نگاه اقتصادي: تركيب استفاده مخلوط و جذب سرمايه مركز شهر و جذب مغزهاي بزرگ[/FONT][FONT=&quot][/FONT]