بررسي اراضي شور ، روشهاي شورشدن آنها، الگوي كاشت و پيشنهاد الگوي كاشت مناسب
مقدمه:
در اين مقوله بسيار كوتاه نويسندگان سعي كرده اند كه باتوجه به مسائل موجود و گردآوري مطالب وهمچنين مشاهدات كه همراه با ثبت تصاوير نيز مي باشد اين مسئله را مورد بررسي قرار داده وپاسخ برخي از سوالات را درمورد اراضي شور تا حدودي دادشود.
سرزمين پهناور ايران منابع آبي و خاكي فراواني را در خود جاي داده كه بخشي از آن براي كشاورزي چندان مناسب نبوده و هر نوع عمليات كشت و كار در آن نيازمند مديريتي تخصصي و آگاهانه است.بخش بزرگي از خاكها و حجم چشمگيري از كل منابع آبي موجود كشوربه درجات مختلف مبتلا به شوري هستند. بديهي است كه راه حل قطعي و دراز مدت براي خاكهاي شور چيزي جزء بهسازي آنها از طريق آبشويي نيست.ليكن از آنجايي كه دستيابي به اين هدف در بسياري از موارد مستلزم احداث شبكه هاي زه كشي است. به دليل هزينه بري فراوان ممكن است در عمل تحقق نيابد. در مورد آبهاي شور نيزمخلوط كردن آنها با آبهاي با كيفيت بهتر(باشوري كم)به عنوان يك راه حل همواره مطرح بوده است.ولي معمولا در جاهايي كه شوري آب مسئله ساز است . يا منابع آبي كم شور اندك است و يا امكان اختلاط وجود ندارد.بنابر اين در چنين شرايطي كه طبيعت تصميم گيرنده است .چاره اي جزء كنار آمدن با آن وجود ندارد و براي دسترسي به عملكرد مطلوب پس از شناخت ويژگي هاي آب و خاك اطلاع ازرفتار گياهان مختلف و واكنش آنها به شوري امري بنيادي است. در اين چارچوب و در شرايطي كه بهر دليل امكان شوره زدايي وجود ندارد اين پرسش همواره مطرح بوده كه آيا به هنگام وجود شوري كود بايد مصرف شود يا نه؟ يا اصولا در چه شوري هايي ميتوان كود مصرف كرد و چه مديريتي مي توان اعمال نمود؟
اصولا خاكهاي شور به خاكهايي گفته مي شود كه غلظت املاح محلول در آن به قدري باشد كه عملكرد را كاهش دهد مشروط به آن كه ساير عوامل مانعي براي رشد محصول ايجاد نكنند
. از اين تعريف بخوبي استنباط ميشود كه شوري مفهومي وابسته به گياه است. بنابر اين در دنياي كشاورزي شوري در سيستم هاي مركب از خاك آب و گياه تعريف مي شود. بدين ترتيب در شرايط مساوي خاكي با غلظت معيني از املاح محلول ممكن است براي يك گياه شور و براي گياه ديگر شور نباشد.
.محلول خاكهاي شورداراي مقدار زيادي املاح محلول است كه كاتيون ها و آنيونهاي غالب آن را تشكيل مي دهد.
رشد و نمو اندك گياهان در خاكهاي شور مربوط به بالا بودن فشار اسمزي ناشي از حضور يونهاي ياد شده بوده كه نهايتا منجر به كاهش قابليت استفاده آب موجود براي گياه ميگردد.همچنين سميت مستقيم ناشي از حضور فراوان برخي ازاين يونها بر گياه اثر منفي گذاشته ونيز فراواني نسبي هر يك از آنها منجر به بهم خوردن تعا دل موجود ميان اين عناصر در درون گياه ميگردد. كنش و واكنش حاصله به گونهاي رقم ميخورند كه سر انجامي جزء ايجاد محدوديت بر رشد گياه نخواهد داشت. در آن دسته از خاكهاي شوركه سطح ايستابي بالا است تهويه خاك در محدوده ريشه بخوبي انجام نمي شود و اين خود باعث ايجاد محدوديت در جذب عناصر غذايي با افزايش شوري خاك فشار اسمزي افزايش يافته و گياه براي جذب مقدار معيني آب بايد انرژي حياتي بيشتري صرف كند همان انرژي كه گياه براي فعاليت هاي متابوليكي خود و فرايندهاي نظير توسعه سلولي نيازمند آن است. چون گياه كل انرژي حياتي خود را نمي توان فقط صرف غلبه بر فشار اسمزي خاك كند بناچار فقط بخشي از آب موجود در خاك را جذب ميكند . و با در اختيار داشتن بخشي ديگر انرژي حياتي فعاليت هاي متابوليكي خود را سامان ميدهد بديهي است كه در اين شرايط رشد گياه محدود مي يابد و نهايتا از مقدار محصول كاسته مي شود.
مهمترين واكنش گياه به افزايش شوري خاك كاهش آهنك رشد است . در خاكهاي شورابتدا رشد رويشي گياه وسپس توسعه برگها متاثر ميشود.
بدين ترتيب با افزايش شوري خاك و بالا رفتن فشار اسمزي هر چند كه آب به مقدار كافي در محدوده ريشه قرارداشته باشد جذب آب توسط گياه كاهش مي يابد
منابع و علل شور شدن خاككليه نمكهايي كه در خاكها و آبها وجود دارند از هواديدگي سنگهاي مادري خود بوجود آمده اند در طي دوره هاي زمين شناسي كاني هاي اوليه بر اثرواكنش آب و اكسيژن و گاز كربنيك به كانيهاي ثانويه و نمك ها تبديل شده اند كه اينها نيز بهمراه جريانات آبي يا دريايي يا به درياها راه يافته اند يا به سطح زمين نهشته شده اند.آبهاي زير زميني مي تواند داراي مقدار زيادي نمك باشند بي آنكه منشاء آن دريا باشد. غلظت و تركيب آبهاي زير زميني قويا به شرايط ژئوشيميايي مسيري كه آب ضمن فرايند نفوذ طي كرده تا به آب زير زميني برسد . بستگي دارد
صرف نظر از اينكه منشا نمك موجود در آب چه باشد. هر نوع آبياري منجر به ورود مقداري نمك در خاك ميگردد
چنانچه مقدار نمك خروجي از منطقه ريشه كمتراز مقدار ورودي آن باشد افزايش شوري خاك حتمي است بنابر اين براي دستيابي به بيلان مناسبي از نمك در خاك بايد آبشويي مناسب صورت گيرد
در حوضه هاي بسته ممكن است مدتها پيش از آنكه عمليات آبياري به آنجا راه يافته باشد نمك خود در خاك وجود داشته باشد انجام آبياري در چنين شرايطي منجربه بالا آمدن سطح ايستابي شور به ويژه در مناطقي كه زه كشي نامناسب دارند آن هم در مدت كوتاهي مي گردند.اگر كيفيت آب آبياري هم مطلوب باشد پديده شور شدن خاك بر اثر بالا آمدن سطح ايستابي شور امكان پذير است .بالا آمدن سطح ايستابي زاييده آبياري يا آبشويي بيش از اندازه و مديريت نادرست آبياري ميباشد.
بنابراين دو فرايند شور شدن بر اثر آبياري با آب شور و شور شدن بر اثر بالا آمدن سطح ايستابي شور علت اصلي شور شدن خاكها در بسياري از نقاط جهان بشمار ميرود.
مهمترين واكنش گياه به شوري خاك كاهش رشد است با افزايش غلظت املاح به بيش از آستانه تحمل گياه هم آهنگ رشد كاهش مي يابد و اندازه گياه كوچك مي شود. اماآستانه تحمل يا آستانه مقاومت گياه غلظتي از املاح محلول در خاك است كه ازآن پس كاهش عملكردآغازمي شود.آستانه مقاومت و كاهش آهنگ رشد به نوع و گونه گياهي بستگي دارد و درگياهان و گونه هاي مختلف متفاوت است
تاثير شوري بر فعاليت هاي فيزيولوژيكي گياهان
نشانه آسيب ديده گي ناشي از وجود شوري معمولا هنگامي در گياه آشكار ميشود كه غلظت املاح محلول در خاك بسيار بالا باشد . گياهان مبتلا به شوري اغلب ظاهري معمولي دارند ولي عموما كوتاهتر بوده برگ آنها ضخيم تر و پر آب تر وداراي رنگ سبز تيره هستند .هر چند كه مفهوم كلي مقاومت گياهان به شوري برپايه عملكرد استوار است ليكن شوري خاك مي تواند منجر به كاهش كيفيت برخي از محصولات و بهبود برخي ديگر گردد .بهبود كيفيت در برخي محصولات در مناطق شور را مي توان بالا رفتن قند در چغندر خربزه هندوانه هويج و همچنين كيفيت نانوايي گندم را نام برد
مقدمه:
در اين مقوله بسيار كوتاه نويسندگان سعي كرده اند كه باتوجه به مسائل موجود و گردآوري مطالب وهمچنين مشاهدات كه همراه با ثبت تصاوير نيز مي باشد اين مسئله را مورد بررسي قرار داده وپاسخ برخي از سوالات را درمورد اراضي شور تا حدودي دادشود.
سرزمين پهناور ايران منابع آبي و خاكي فراواني را در خود جاي داده كه بخشي از آن براي كشاورزي چندان مناسب نبوده و هر نوع عمليات كشت و كار در آن نيازمند مديريتي تخصصي و آگاهانه است.بخش بزرگي از خاكها و حجم چشمگيري از كل منابع آبي موجود كشوربه درجات مختلف مبتلا به شوري هستند. بديهي است كه راه حل قطعي و دراز مدت براي خاكهاي شور چيزي جزء بهسازي آنها از طريق آبشويي نيست.ليكن از آنجايي كه دستيابي به اين هدف در بسياري از موارد مستلزم احداث شبكه هاي زه كشي است. به دليل هزينه بري فراوان ممكن است در عمل تحقق نيابد. در مورد آبهاي شور نيزمخلوط كردن آنها با آبهاي با كيفيت بهتر(باشوري كم)به عنوان يك راه حل همواره مطرح بوده است.ولي معمولا در جاهايي كه شوري آب مسئله ساز است . يا منابع آبي كم شور اندك است و يا امكان اختلاط وجود ندارد.بنابر اين در چنين شرايطي كه طبيعت تصميم گيرنده است .چاره اي جزء كنار آمدن با آن وجود ندارد و براي دسترسي به عملكرد مطلوب پس از شناخت ويژگي هاي آب و خاك اطلاع ازرفتار گياهان مختلف و واكنش آنها به شوري امري بنيادي است. در اين چارچوب و در شرايطي كه بهر دليل امكان شوره زدايي وجود ندارد اين پرسش همواره مطرح بوده كه آيا به هنگام وجود شوري كود بايد مصرف شود يا نه؟ يا اصولا در چه شوري هايي ميتوان كود مصرف كرد و چه مديريتي مي توان اعمال نمود؟
اصولا خاكهاي شور به خاكهايي گفته مي شود كه غلظت املاح محلول در آن به قدري باشد كه عملكرد را كاهش دهد مشروط به آن كه ساير عوامل مانعي براي رشد محصول ايجاد نكنند
. از اين تعريف بخوبي استنباط ميشود كه شوري مفهومي وابسته به گياه است. بنابر اين در دنياي كشاورزي شوري در سيستم هاي مركب از خاك آب و گياه تعريف مي شود. بدين ترتيب در شرايط مساوي خاكي با غلظت معيني از املاح محلول ممكن است براي يك گياه شور و براي گياه ديگر شور نباشد.
.محلول خاكهاي شورداراي مقدار زيادي املاح محلول است كه كاتيون ها و آنيونهاي غالب آن را تشكيل مي دهد.
رشد و نمو اندك گياهان در خاكهاي شور مربوط به بالا بودن فشار اسمزي ناشي از حضور يونهاي ياد شده بوده كه نهايتا منجر به كاهش قابليت استفاده آب موجود براي گياه ميگردد.همچنين سميت مستقيم ناشي از حضور فراوان برخي ازاين يونها بر گياه اثر منفي گذاشته ونيز فراواني نسبي هر يك از آنها منجر به بهم خوردن تعا دل موجود ميان اين عناصر در درون گياه ميگردد. كنش و واكنش حاصله به گونهاي رقم ميخورند كه سر انجامي جزء ايجاد محدوديت بر رشد گياه نخواهد داشت. در آن دسته از خاكهاي شوركه سطح ايستابي بالا است تهويه خاك در محدوده ريشه بخوبي انجام نمي شود و اين خود باعث ايجاد محدوديت در جذب عناصر غذايي با افزايش شوري خاك فشار اسمزي افزايش يافته و گياه براي جذب مقدار معيني آب بايد انرژي حياتي بيشتري صرف كند همان انرژي كه گياه براي فعاليت هاي متابوليكي خود و فرايندهاي نظير توسعه سلولي نيازمند آن است. چون گياه كل انرژي حياتي خود را نمي توان فقط صرف غلبه بر فشار اسمزي خاك كند بناچار فقط بخشي از آب موجود در خاك را جذب ميكند . و با در اختيار داشتن بخشي ديگر انرژي حياتي فعاليت هاي متابوليكي خود را سامان ميدهد بديهي است كه در اين شرايط رشد گياه محدود مي يابد و نهايتا از مقدار محصول كاسته مي شود.
مهمترين واكنش گياه به افزايش شوري خاك كاهش آهنك رشد است . در خاكهاي شورابتدا رشد رويشي گياه وسپس توسعه برگها متاثر ميشود.
بدين ترتيب با افزايش شوري خاك و بالا رفتن فشار اسمزي هر چند كه آب به مقدار كافي در محدوده ريشه قرارداشته باشد جذب آب توسط گياه كاهش مي يابد
منابع و علل شور شدن خاككليه نمكهايي كه در خاكها و آبها وجود دارند از هواديدگي سنگهاي مادري خود بوجود آمده اند در طي دوره هاي زمين شناسي كاني هاي اوليه بر اثرواكنش آب و اكسيژن و گاز كربنيك به كانيهاي ثانويه و نمك ها تبديل شده اند كه اينها نيز بهمراه جريانات آبي يا دريايي يا به درياها راه يافته اند يا به سطح زمين نهشته شده اند.آبهاي زير زميني مي تواند داراي مقدار زيادي نمك باشند بي آنكه منشاء آن دريا باشد. غلظت و تركيب آبهاي زير زميني قويا به شرايط ژئوشيميايي مسيري كه آب ضمن فرايند نفوذ طي كرده تا به آب زير زميني برسد . بستگي دارد
صرف نظر از اينكه منشا نمك موجود در آب چه باشد. هر نوع آبياري منجر به ورود مقداري نمك در خاك ميگردد
چنانچه مقدار نمك خروجي از منطقه ريشه كمتراز مقدار ورودي آن باشد افزايش شوري خاك حتمي است بنابر اين براي دستيابي به بيلان مناسبي از نمك در خاك بايد آبشويي مناسب صورت گيرد
در حوضه هاي بسته ممكن است مدتها پيش از آنكه عمليات آبياري به آنجا راه يافته باشد نمك خود در خاك وجود داشته باشد انجام آبياري در چنين شرايطي منجربه بالا آمدن سطح ايستابي شور به ويژه در مناطقي كه زه كشي نامناسب دارند آن هم در مدت كوتاهي مي گردند.اگر كيفيت آب آبياري هم مطلوب باشد پديده شور شدن خاك بر اثر بالا آمدن سطح ايستابي شور امكان پذير است .بالا آمدن سطح ايستابي زاييده آبياري يا آبشويي بيش از اندازه و مديريت نادرست آبياري ميباشد.
بنابراين دو فرايند شور شدن بر اثر آبياري با آب شور و شور شدن بر اثر بالا آمدن سطح ايستابي شور علت اصلي شور شدن خاكها در بسياري از نقاط جهان بشمار ميرود.
مهمترين واكنش گياه به شوري خاك كاهش رشد است با افزايش غلظت املاح به بيش از آستانه تحمل گياه هم آهنگ رشد كاهش مي يابد و اندازه گياه كوچك مي شود. اماآستانه تحمل يا آستانه مقاومت گياه غلظتي از املاح محلول در خاك است كه ازآن پس كاهش عملكردآغازمي شود.آستانه مقاومت و كاهش آهنگ رشد به نوع و گونه گياهي بستگي دارد و درگياهان و گونه هاي مختلف متفاوت است
تاثير شوري بر فعاليت هاي فيزيولوژيكي گياهان
نشانه آسيب ديده گي ناشي از وجود شوري معمولا هنگامي در گياه آشكار ميشود كه غلظت املاح محلول در خاك بسيار بالا باشد . گياهان مبتلا به شوري اغلب ظاهري معمولي دارند ولي عموما كوتاهتر بوده برگ آنها ضخيم تر و پر آب تر وداراي رنگ سبز تيره هستند .هر چند كه مفهوم كلي مقاومت گياهان به شوري برپايه عملكرد استوار است ليكن شوري خاك مي تواند منجر به كاهش كيفيت برخي از محصولات و بهبود برخي ديگر گردد .بهبود كيفيت در برخي محصولات در مناطق شور را مي توان بالا رفتن قند در چغندر خربزه هندوانه هويج و همچنين كيفيت نانوايي گندم را نام برد
