استانداردهای بذری گیاه ماشک
مقدمه:
جنس Vicia حدود 150گونه مختلف وجود دارد که تعدادی از گیاهان این گروه از زمانهای قدیم در کشورهای اروپایی و آسیایی کشت آنها متداول بوده است. این جنس بومی اروپا آسیا و بخشی از آفریقا است. در اروپا و بخشهای آسیا مجاور، کشورهای منطقه مدیترانه و ایران بطور خودرو مجاور جاده ها، مزارع و زمینهای بایر فراوان یافت می شود. زراعت دو گونه ماشک گل خوشه ای و معمولی در استان قزوین و شهرستانهای سردسیر غرب استان اصفهان بصورت بهاره و تابستانه رایج است.
گیاه شناسی:
گیاه ماشک گیاهی یکساله، علفی، خوابیده یا بالارونده است با ساقه های ضعیف و شاخه های پربرگ و برگهای شانه ای(مرکب). ساقه آن سبز رنگ، باریک، ترد، بدون کرک و دارای انشعابات فرعی است. انتهای برگها به پیچکهای چند شاخه ای منتهی شده که بوسیله آنها به گیاهان مجاور متصل می شود. برگهای بالایی طول و عرض کمتری نسبت به برگهای پایینی دارند و خطی هستند. گل آذین شامل یک تا سه گل به رنگ سفید یا صورتی متمایل به بنفش ویا آبی که برروی دمگلی بلند قرار گرفتند. میوه یا نیام آن نسبتاً طویل و شکل مخصوص به خود را دارند، دارای چند دانه ی گرد بوده و رنگهای متنوع دارند.
ارزش غذایی:
از نظر پروتئین بسیار غنی و میزان پروتئین آن در صورت برداشت به موقع 10تا20% افزایش می یابد. ارزش غذایی مشابه شبدر است. در موقع گل دادن تمام حیوانات با میل و اشتها از این علوفه تغذیه می نمایند ولی زمانی که دانه ها بسته شد فقط اسب و گوسفند آن را می خورند. ساقه آن چندان استحکام ندارد. معمولاً همراه با چاودار، جو و یولاف می کارند. علوفه حاصل غذای متعادلی است. علوفه سبز ماشک دارای 5/15 درصد ماده خشک و 1/4 درصد سلولز است.
استانداردهای بذری:
غلاف ماشک گل خوشه ای استوانه ای به طول 5تا8 میلیمتر که 2تا4 بذر در غلاف وجود دارد. رنگ بذر خاکستری تیره است. بذری که برای کاشت انتخاب می شود باید سالم، تازه و خالص باشد. وزن هزار دانه 5/30 گرم است. میزان بذر مصرفی به درشتی و ریزی بذر و آب و هوا بستگی دارد. میزان بذر مورد نیاز بسته به نوع خاک، تاریخ کشت، در کشت مخلوط متغیر بین 100تا120 کیلو گرم است. کشت به صورت دستپاش یا با ماشین های بذر افشان انجام می شود. در صورت استفاده از دست یا بذر افشان انتقال بذر به زیر خاک توسط دیسک انجام می شود. در صورت استفاده از خطی کار بسته به مناطق مختلف فاصله ردیف ها را در نظر می گیرند. زمان کشت گونه های مختلف در اقلیم مختلف در جدول زیر آمده است:
|
کاشت، داشت و برداشت ماشک:
1)خصوصیات زراعی:
ماشک گل خوشه ای یا قره ماش گیاهی زمستانه و مخصوص نواحی سردسیر و نقاط معتدل بوده و جزء نباتات یکساله اند. در عین حال واریته های ماشک از لحاظ مقاومت به سرما با هم فرق دارند و در هر خاکی محصول رضایت بخشی تولید می کنند و حساسیت چندانی به نوع و ساختمان خاک ندارند. مناسب ترین خاک برای رشد و نمو خاکهای لومی هستند و مقاومت آنها به خاکهای اسیدی از سایر گیاهان خانواده لگومینوزه بیشتر است. در خاکهای شنی به خوبی رشد می کند. اکثر گیاهان آن طالب آب و هوای سرد اند اما در شرایطی که آب و هوا بسیار سرد است، گیاه رشد خود را به تعویق می اندازد تا شرایط فراهم شود.
2)برداشت:
بهترین زمان برداشت ماشک زمانی است که اولین غلاف های ماشک به خوبی توسعه یافته در این زمان غلات در مرحله شیری و ابتدای خمیری هستند. این مخلوط را می توان به عنوان علوفه سبز اواخر تابستان مصرف کرد. بذر های رسیده ماشک به آسانی ریزش می کنند. میزان محصول 20تا35تن علوفه سبز در هکتار است. برای جلوگیری از زیان ریزش بذر باید سریع و با دقت گیاه برداشت و جابه جا شود. برداشت محصول بذر در شب یا صبح زود و در هوای ابری ئ قبل از آنکه تمام نیام ها رسیده باشند صورت گیرد تا از خسارت وارده جلوگیری کند. در ماشک معمولی که برای دانه کشت می شود دانه ها کمتر ریزش می کنند و مقدار محصول بذر 1تا2 تن متغیر است.
موارد استفاده:
زراعت ماشک از قدیم برای مصرف دانه و ساقه و برگ در روم باستان و کشورهای مجاور آن مرسوم بوده امروزه هم برای تهیه علوفه، علوفه سیلو شده، مرتع، پوشش خاک، بذر و کود سبز زراعت می شود. انواع ماشک علوفه ای را می توان برای تهیه مراتع پاییزی یا زمستانی به صورت تنها یا مخلوط کشت کرد و چراگاه خوبی خواهد بود که اواخر زمستان و اوایل بهار حتی پاییز مورد چرا قرار گیرد. ماشک مقاومت خوبی نسبت به لگد مال شدن دارد. هر چند دام ها ماشک های علوفه ای را که کمی تلخ هستند با اشتها مصرف می کنند، اما به علت خوابیدگی بوته، ساقه و برگ زرد شده در نتیجه دام از خوردن آن امتناع می کند.
