nilofarane
کاربر بیش فعال
یخچال ها
ایرانیان همواره تمایل دارند که نوشیدنی ها را کاملا سرد بنوشند.از این رو برای سرد کردن آب و انواع نوشیدنی ها از برف و یخ کمک میگیرند.در نقاط سرد سیر که حتی در تابستان برف و یخ در سایه کوهها باقی میماند مردم روستاها در واقع انها را استخراج کرده و از این منابع طبیعی برای خنک نگهداشتن اب و جلوگیری از فساد غذاها بهره میگیرند.نگهداری یخ و جلوگیری از ذوب شدن آن نیز به فن ومهارت خاصی نیاز دارد.اما در نقاط گرمسیرو مناطقی که اب و هوای ان در روز و شب کاملا متغیر است (مانند خراسان و یزد و کرمان)و روزهای گرم وخشک و شب هایی سرد دارند از وجود یخچالهایی که به دست انسان ساخته شده استفاده میشود.
به طور کلی ذخیره سازی یخ در زمستان و در شبهای سرد انجام میشود و پس از ذخیره کردن یخ به اندازه کافی آن را در فصل تابستان به مصرف میرساندند. یخچالها را در اطراف شهرها به ویژه در دشت هایی که هوای سرد در انها جریان دارد می ساختند.یخچالهای معروف تهران در جنوب ودر شرق این شهر قرار داشتند. یخچالها معمولا در مسیر ابهای روان و نیالوده ساخته میشدند و اصول بهداشت در انها رعایت می گردید.
معماری یخچال
برای ساختن یخچال ابتدا گودالی به طول 100 متر وعرض 10 متر که عرض ان در جهت شرق و غرب و طول ان رو به شمال و جنوب به صورت مربع مستطیلی با عمق 40 تا 50 سانتی متر حفر میکردند.در قسمت جنوب این گودال دیواری به ارتفاع 10 تا 12 متر کشیده تا جلوی تابش افتاب را بگیرد. این دیوار با خاک کوبیده و خشت خام که از کندن همان گودال به دست امده بود ساخته هرچه به طرف بالا میرفت از ضخامت ان کاسته میشد.هنگام سردی شب به ویژه نزدیک سحر که هوا سرد تر بودآب جاری را داخل گودال هدایت میکردندبه نحوی که ابتمامی سطح گودال را تا ارتفاع 40 تا 50 سانتیمتر اشغال میکرد.به علت سردی هواتمامی یا قسمتی از آب یخ می بست که شبهای بعد همین عمل را تکرار میکردند تا سر انجام قطر یخ به اندازه 40 تا 50 سانتی متر برسد.سپس هنگام روز یخ را به قطعات مختلف می شکستند و در چاله عمیقی که به عنوان انبار یخ و به نام (پاچال) معروف بود میریختند.پاچال شکل و طرح بیضی گونه داشت که قطر یک طول بیضی در واقع ارتفاع پاچال از بلندترین نقطه تا پایین ترین نقطه بود و قطر کوچک تر هم نیز هم سطح زمین بود .بنابر این اگر گنبد مخروطی شکل را لز بیرون مشاهده کنیم به همان اندازه گودال پاچال عمیق است.
امروزه تعداد کمی از این یخچالها در سراسر فلات ایران کنونی باقی ست و بیشتر انها در حال تخریب هستند.برای بعضی از انها عملکردهای مختلفی اندیشیده اند مثلا یخچال بم کرمان تبدیل به یک سالن عمومی با گنجایش نزدیک به 120 نفر شده است که همه ساله از آن به عنوان سالن همایش و نمایش استفاده می کنند.
یخچالها به دو دسته یخچالهای گنبدی و یخچالهای زیر زمینی تقسیم میشوند .
یخچالهای گنبدی
یخچالهایی که بر فراز یک چال یا مخزن یخ انها یک گنبد بزرگ خشتی ساخته میشده و در حاشیه کویر مرکزی و نواحی شمال شرقی کشور احداث شده است.این یخچالها دارای یک چال عمیق مخروطی شکل بودهاند در پایین این چاه یک را ه اب بوده است و ابی که از یخها ذوب میشده از طریق ان به چاه منتقل می شده است.یکی از بزرگترین یخچالهای ایران یخچال میبد است.
یخچالهای زیر زمینی
نوع دیگری از یخچالها در نواحی شمالی مرکزی ایران مانند تهران و ساوه ومناطق شمال غرب کشور مانند تبریز و زنجان وهمدانساخته میشده که عملکرد ان مانند یخجال گنبدی بوده ولی شکل کالبدی ان متفاوت است. بخش عمده ای از اینگونه یخچالها در داخل زمین بوده و دیوارهای قطور آن با سنگ لاشه و یا آجر و ملاتهای آبی مانند ملات ماسه سیمان و ملات آهک و ساروج ساخته میشود و سقف غالبا آجری آن طاق و تویزه و یا طاق اهنگ بوده است.
ایرانیان همواره تمایل دارند که نوشیدنی ها را کاملا سرد بنوشند.از این رو برای سرد کردن آب و انواع نوشیدنی ها از برف و یخ کمک میگیرند.در نقاط سرد سیر که حتی در تابستان برف و یخ در سایه کوهها باقی میماند مردم روستاها در واقع انها را استخراج کرده و از این منابع طبیعی برای خنک نگهداشتن اب و جلوگیری از فساد غذاها بهره میگیرند.نگهداری یخ و جلوگیری از ذوب شدن آن نیز به فن ومهارت خاصی نیاز دارد.اما در نقاط گرمسیرو مناطقی که اب و هوای ان در روز و شب کاملا متغیر است (مانند خراسان و یزد و کرمان)و روزهای گرم وخشک و شب هایی سرد دارند از وجود یخچالهایی که به دست انسان ساخته شده استفاده میشود.
به طور کلی ذخیره سازی یخ در زمستان و در شبهای سرد انجام میشود و پس از ذخیره کردن یخ به اندازه کافی آن را در فصل تابستان به مصرف میرساندند. یخچالها را در اطراف شهرها به ویژه در دشت هایی که هوای سرد در انها جریان دارد می ساختند.یخچالهای معروف تهران در جنوب ودر شرق این شهر قرار داشتند. یخچالها معمولا در مسیر ابهای روان و نیالوده ساخته میشدند و اصول بهداشت در انها رعایت می گردید.
معماری یخچال
برای ساختن یخچال ابتدا گودالی به طول 100 متر وعرض 10 متر که عرض ان در جهت شرق و غرب و طول ان رو به شمال و جنوب به صورت مربع مستطیلی با عمق 40 تا 50 سانتی متر حفر میکردند.در قسمت جنوب این گودال دیواری به ارتفاع 10 تا 12 متر کشیده تا جلوی تابش افتاب را بگیرد. این دیوار با خاک کوبیده و خشت خام که از کندن همان گودال به دست امده بود ساخته هرچه به طرف بالا میرفت از ضخامت ان کاسته میشد.هنگام سردی شب به ویژه نزدیک سحر که هوا سرد تر بودآب جاری را داخل گودال هدایت میکردندبه نحوی که ابتمامی سطح گودال را تا ارتفاع 40 تا 50 سانتیمتر اشغال میکرد.به علت سردی هواتمامی یا قسمتی از آب یخ می بست که شبهای بعد همین عمل را تکرار میکردند تا سر انجام قطر یخ به اندازه 40 تا 50 سانتی متر برسد.سپس هنگام روز یخ را به قطعات مختلف می شکستند و در چاله عمیقی که به عنوان انبار یخ و به نام (پاچال) معروف بود میریختند.پاچال شکل و طرح بیضی گونه داشت که قطر یک طول بیضی در واقع ارتفاع پاچال از بلندترین نقطه تا پایین ترین نقطه بود و قطر کوچک تر هم نیز هم سطح زمین بود .بنابر این اگر گنبد مخروطی شکل را لز بیرون مشاهده کنیم به همان اندازه گودال پاچال عمیق است.
امروزه تعداد کمی از این یخچالها در سراسر فلات ایران کنونی باقی ست و بیشتر انها در حال تخریب هستند.برای بعضی از انها عملکردهای مختلفی اندیشیده اند مثلا یخچال بم کرمان تبدیل به یک سالن عمومی با گنجایش نزدیک به 120 نفر شده است که همه ساله از آن به عنوان سالن همایش و نمایش استفاده می کنند.
یخچالها به دو دسته یخچالهای گنبدی و یخچالهای زیر زمینی تقسیم میشوند .
یخچالهای گنبدی
یخچالهایی که بر فراز یک چال یا مخزن یخ انها یک گنبد بزرگ خشتی ساخته میشده و در حاشیه کویر مرکزی و نواحی شمال شرقی کشور احداث شده است.این یخچالها دارای یک چال عمیق مخروطی شکل بودهاند در پایین این چاه یک را ه اب بوده است و ابی که از یخها ذوب میشده از طریق ان به چاه منتقل می شده است.یکی از بزرگترین یخچالهای ایران یخچال میبد است.
یخچالهای زیر زمینی
نوع دیگری از یخچالها در نواحی شمالی مرکزی ایران مانند تهران و ساوه ومناطق شمال غرب کشور مانند تبریز و زنجان وهمدانساخته میشده که عملکرد ان مانند یخجال گنبدی بوده ولی شکل کالبدی ان متفاوت است. بخش عمده ای از اینگونه یخچالها در داخل زمین بوده و دیوارهای قطور آن با سنگ لاشه و یا آجر و ملاتهای آبی مانند ملات ماسه سیمان و ملات آهک و ساروج ساخته میشود و سقف غالبا آجری آن طاق و تویزه و یا طاق اهنگ بوده است.