با اینكه بیش از ۸۵ سال از اولین گزارش بیماری مارك می گذرد. هنوز این بیماری از جمله مشكلات صنعت مرغداری در اغلب كشورها می باشد. این بیماری تمام ماكیان را مبتلا می سازد و عامل ویروسی دارد. از ویژگی های این بیماری فلج پاها و بال ها است كه در شكل حاد بیماری همراه با تومور غدد تناسلی، ماهیچه ها، پوست و سایر اندام های استثنایی می باشد. عفونت در این بیماری در چند هفته اول زندگی از راه دستگاه تنفس كه تنها راه انتقال بیماری است ایجاد می شود. ویروس بیماری در اندام هایی مثل طحال و تیموس منتشر می گردد كه موجب تضعیف سیستم ایمنی پرنده می گردد كه این امر عواقب جدی به همراه دارد كه از خود عوارض بیماری مارك مهمتر می باشد. زیرا موجب افزایش حساسیت به بیماری های دیگر و عمل نكردن واكسن های بعدی خواهد شد. ویروس این بیماری در شرایط خشك ماهها زنده می ماند و دمای زیر صفر را به خوبی تحمل می كند این ویروس تقریباً در تمام دوره زندگی پرندگانی كه پس از ابتلا به بیماری جان سالم بدر برده اند و همچنین از پرندگان واكسینه شده از راه اپی تلیوم فولیكولهای پر دفع می شود. عمده ترین روش انتقال این ویروس از طریق هوا می باشد. البته لازم به ذكر است كه ویروس بیماری مارك از طریق تخم مرغ منتقل نمی شود.
▪ بروز این بیماری به اشكال مقتضی ممكن است ظاهر شود از آن جمله است:
ا‌لف) شكل كلاسیك بیماری: در این شكل، بیماری در ۲ تا۴ ماهگی بروز می كند و با فلج نامتقارن مشخص می شود به صورتی كه یكی از پاها به طرف جلو كشیده و پای دیگر در زیر بدن نگه داشته می شود. گهگاهی هم اعصاب گردنی درگیر می شوند در این حالت مرغ گردن خود را كشیده و سیخ نگه می دارد. درگیری اعصاب ناحیه سینه و دستگاه تنفس منجر به ظهور نشانه های تنفسی و درگیری اعصاب دستگاه گوارش منجر به ظهور نشانه های تنفسی و درگیری اعصاب دستگاه گوارش منجر به بروز انباشتگی چینه دان، اسهال و از دست دادن وزن می شود. تلفات در این شكل از بیماری متغیر است ولی به ندرت از ۱۰ تا ۱۵% تجاوز می كند.
ب) فلج زود گذر: در این شكل بیماری فلج ناگهانی بخصوص در ناحیه پاها و گردن ظاهر می شود. بیماری در حدود سن ۵ هفتگی ظاهر می شود و به ندرت در مرغ های مسن و بالغ دیده می شود.
ج) شكل چشمی: بیماری فقط در پرندگان بالغ بروز می كند. عنبیه كه معمولاً رنگ نارنجی روشن دارد به رنگ خاكستری درمی آید. مردمك ها شكل بی قاعده پیدا می كند، پرنده كور می شود ولی در صورتی كه آب و دان در دسترس پرنده قرار گیرد و قادر به پیدا كردن آنها باشد نمی میرد.
د) شكل حاد بیماری: این شكل بیماری در سنین پایین نیز می تواند بروز كند ولی اكثراً در سنین ۱۰ تا ۲۰ هفتگی مشاهده می شود و در بعضی اوقات تا سن ۵۰ الی ۶۰ هفتگی هم بیماری ادامه پیدا می كند. این شكل بیماری در حال حاضر معمول ترین شكل بیماری است كه با تلفات بالا تا حدود ۳۰% حتی در گله های واكسینه شده همراه است. تلفات ممكن است تا ۸۰% برسد. در این شكل از بیماری پرنده رنگ پریده وپژمرده به نظر می رسد و وزن از دست می دهد و بعد ازچند هفته تلف می شود. در گله آلوده به این شكل بیماری معمولاً درصد تولید ۵% پایین ترازحد استاندارد است. در این شكل از بیماری خیلی از پرندگان بدون نشانه و به طور ناگهانی می میرند در حالی كه تعدادی دیگر قبل از مرگ كسل به نظر می رسند و یاممكن است نشانه ها قدمی شبیه شكل كلاسیك از خود نشان دهند. پیش گیری و كنترل بیماری از طریق واكسیناسیون جوجه های یكروزه بهترین روش پیشگیری است. معلوم گردیده كه واكسن مارك تنها از بروز تومورها و فلجی بیماری مارك پیش گیری نموده و نمی تواند از مبتلا شدن پرندگان به ویروس مارك جلوگیری نماید. بنابراین رعایت معیارهای بهداشتی از طریق مدیریت خوب و در نتیجه در تماس قار نگرفتن طیور با ویروس از اهمیت ویژه ای در جلوگیری از بیماری برخوردار است. رعایت مسائل تهویه برای دور كردن ذرات پرآلوده به ویروس در محیط جایگاه نیز در این زمینه قابل ذكر است.
▪ بروز این بیماری به اشكال مقتضی ممكن است ظاهر شود از آن جمله است:
ا‌لف) شكل كلاسیك بیماری: در این شكل، بیماری در ۲ تا۴ ماهگی بروز می كند و با فلج نامتقارن مشخص می شود به صورتی كه یكی از پاها به طرف جلو كشیده و پای دیگر در زیر بدن نگه داشته می شود. گهگاهی هم اعصاب گردنی درگیر می شوند در این حالت مرغ گردن خود را كشیده و سیخ نگه می دارد. درگیری اعصاب ناحیه سینه و دستگاه تنفس منجر به ظهور نشانه های تنفسی و درگیری اعصاب دستگاه گوارش منجر به ظهور نشانه های تنفسی و درگیری اعصاب دستگاه گوارش منجر به بروز انباشتگی چینه دان، اسهال و از دست دادن وزن می شود. تلفات در این شكل از بیماری متغیر است ولی به ندرت از ۱۰ تا ۱۵% تجاوز می كند.
ب) فلج زود گذر: در این شكل بیماری فلج ناگهانی بخصوص در ناحیه پاها و گردن ظاهر می شود. بیماری در حدود سن ۵ هفتگی ظاهر می شود و به ندرت در مرغ های مسن و بالغ دیده می شود.
ج) شكل چشمی: بیماری فقط در پرندگان بالغ بروز می كند. عنبیه كه معمولاً رنگ نارنجی روشن دارد به رنگ خاكستری درمی آید. مردمك ها شكل بی قاعده پیدا می كند، پرنده كور می شود ولی در صورتی كه آب و دان در دسترس پرنده قرار گیرد و قادر به پیدا كردن آنها باشد نمی میرد.
د) شكل حاد بیماری: این شكل بیماری در سنین پایین نیز می تواند بروز كند ولی اكثراً در سنین ۱۰ تا ۲۰ هفتگی مشاهده می شود و در بعضی اوقات تا سن ۵۰ الی ۶۰ هفتگی هم بیماری ادامه پیدا می كند. این شكل بیماری در حال حاضر معمول ترین شكل بیماری است كه با تلفات بالا تا حدود ۳۰% حتی در گله های واكسینه شده همراه است. تلفات ممكن است تا ۸۰% برسد. در این شكل از بیماری پرنده رنگ پریده وپژمرده به نظر می رسد و وزن از دست می دهد و بعد ازچند هفته تلف می شود. در گله آلوده به این شكل بیماری معمولاً درصد تولید ۵% پایین ترازحد استاندارد است. در این شكل از بیماری خیلی از پرندگان بدون نشانه و به طور ناگهانی می میرند در حالی كه تعدادی دیگر قبل از مرگ كسل به نظر می رسند و یاممكن است نشانه ها قدمی شبیه شكل كلاسیك از خود نشان دهند. پیش گیری و كنترل بیماری از طریق واكسیناسیون جوجه های یكروزه بهترین روش پیشگیری است. معلوم گردیده كه واكسن مارك تنها از بروز تومورها و فلجی بیماری مارك پیش گیری نموده و نمی تواند از مبتلا شدن پرندگان به ویروس مارك جلوگیری نماید. بنابراین رعایت معیارهای بهداشتی از طریق مدیریت خوب و در نتیجه در تماس قار نگرفتن طیور با ویروس از اهمیت ویژه ای در جلوگیری از بیماری برخوردار است. رعایت مسائل تهویه برای دور كردن ذرات پرآلوده به ویروس در محیط جایگاه نیز در این زمینه قابل ذكر است.