فرش چيست؟

[پیرجو]

1ـ قالي:
به فرشهايی گفته مي‌شود كه مساحت آنها 6 مترمربع و يا از آن بيشتر باشند كه معمولاً در ابعاد 3×2، 5/3×5/2، 4×3، 5×5/3، 6×4، 7×5، 10×6 متر و ... باشند.

2ـ كلگي:
ابعاد اين گونه فرشها معمولاًً 3×5/1، 3×70/1، 5/3×2 متر مي‌باشد. بافت كلگی بيشتر در قديم و در ميان چادرنشينان و روستاييان معمول بوده است.

3ـ كناره:
از اين نوع فرشها در قديم برای پوشاندن فضاهای خالی كناره فرش تا ديوار استفاده مي‌شده است وليكن امروزه با آن معمولاً راهروها و راه‌پله‌ها را مفروش مي‌نمايند و پهنای آنها عموماً از 70 تا 110 سانتيمتر و طول آنها 5/2 الی 8 متر است.

4ـ قاليچه:
قاليچه‌ها فرشهای كوچكی هستند كه عموماً در ابعاد 20/2×40/1 متر بافته مي‌شوند.
5ـ پرده‌اي
اندازه فرشهای پرده ای معمولا 5/2 * 5/1 متر می باشد. اين نوع فرش در مدخل اتاق يا سالنها نصب می گردد.

6ـ ذرع و نيم:
اين نوع فرشها عموماً در ابعاد 156×104 سانتيمتر تهيه مي‌شوند بافت اين نوع فرشها بيشتر در مناطق فارسی باف رايج است لذا با توجه به اندازه ذرع فارسی كه 104 سانتيمتر است و اضافه كردن نيم ذرع به آن (156=52+104) طول اين نوع فرشها 156 سانتيمتر مي‌گردد.

7ـ ذرع و چارك:
ابعاد اين نوع فرشها عموماً 130×80 سانتيمتر مي‌باشند و بافت آنها نيز بيشتر در مناطق فارسي‌باف رايج است.

8ـ پشتي:
به فرشهايی گفته مي‌شود كه عرض آنها از 50 تا 80 سانتيمتر و طول آنها از 80 تا 120 سانتيمتر مي‌باشد و متداولترين اندازه پشتی 90×60 و يا 120×60 سانتيمتر مي‌باشد. در نواحی گرگان و بجنورد به نوعی از پشتيها كه پشت آنها گليم‌بافی شده است و مانند يك كيسه دردار تهيه‌شده‌اند قارچين مي‌گويند.

9ـ پادري:
به اندازه پاگرد در ورودی كه معمولاً 70×50 است بافته مي‌شوند.

 

[پیرجو]

انواع فرش از نظر جنس پرز

انواع فرش از نظر جنس پرز

1ـ فرشهای تمام پشم:
جنس پرز اين گونه فرشها پشمی بوده و رجشمار آنها معمولاً كمتر از 40 مي‌باشند. چنانچه جنس چله و پود زير آنها نيز همچون كه در بين عشاير و كوچ‌نشينها و تركمنها متداول است از پشم انتخاب شود به آنها فرش تمام پشم مي‌گويند.

2ـ فرش كرك:
جنس پرز اين نوع فرشها از الياف ظريف و بلند پشمی تهيه شده است و جنس چله آنها پنبه يا ابريشم مي‌باشد و اغلب در رجشمارهای بين 40 تا 50 بافته مي‌شوند.

3ـ فرش ابريشمي:
پرز اينگونه فرشها تماماً از جنس ابريشم بوده و چنانچه چله آنها نيز ابريشم باشد اصطلاحاً به آنها تمام ابريشم مي‌گويند و اغلب در رجشمار 50 به بالا بافته مي‌شوند.

4ـ فرش كف ابريشم (بوم ابريشم):
فقط پرزهای زمينه اين نوع فرشها از جنس ابريشم بوده و بقيه پرزها اغلب از جنس كرك انتخاب مي‌شوند و چون پرزهای ابريشمی برعكس پرزهای پشمی به راحتی مي‌خوابند و از ارتفاع خود كم مي‌كنند اجزا طرح و نقوش كه از جنس كرك مي‌باشند حالت برجسته گرفته و فرش را به حالت گل برجسته در مي‌آورند.

5ـ فرش گل ابريشم:
اين نوع فرشها برعكس كف ابريشم مي‌باشند يعنی جنس پرزهای زمينه كرك نقوش و اجزا طرح بعضا با ابريشم بافته مي‌شوند. وجود ابريشم به کار رفته در گلها و نقوش باعث جلوه بيشتر طرح می شود.

6ـ فرش گرده ابريشم:
بافت اين نوع فرشها كه در نايين، اردستان و اصفهان بيشتر متداول مي‌باشد به اين صورت است كه جنس پرزهای خطوط اطراف نقوش و طرحها را كه اصطلاحاً به آنها گرده مي‌گويند از ابريشم انتخاب مي‌نمايند. ضمناً به منظور افزايش جلوه و زيبايی در اين نوع فرشها اكثراً گرده‌ها را با ابريشم سفيد مي‌بافند.

7ـ فرش صوف:
در زمينه اين نوع فرشها به جای گره صرفاً از پود زير و رو استفاده مي‌شود. گاهی جنس پود رو از فلزات گرانبها مانند طلا يا نقره انتخاب مي‌نمايند. از اين رو نقوشی كه بافته شده‌اند حالت برجسته پيدا می کند.

 

[پیرجو]

بزرگترین فرش دنیا

بزرگترین فرش دنیا

فرش سلطان قابوس كه 4343 مترمربع مساحت دارد به سفارش سلطان قابوس پادشاه كشور عمان جهت مفروش نمودنمسجد اعظم‏ سلطان‏ قابوس در مسقط توسط شركت سهامی فرش ايران بافته شد.
کليه امور مربوط به فرش از جمله طراحی ، تامين مواد اوليه شامل پشم و رنگ و پياده سازی و بافت فرش در شرکت سهامی فرش ايران انجام شد كه نشان از توانايی و ظرفيت‏های تخصصی و تكنيكی و انسانی اين شرکت دارد. بافت اين فرش که اجرای آن دارای بعد ملی بود. از افتخارات شرکت سهامی فرش ايران محسوب می شود و رکورد بزرگترين فرش توليد شده جهان را به خود اختصاص داد.

 

[پیرجو]

تاريخچه فرش ايران

تاريخچه فرش ايران

قديمترين فرش دستبافت ايرانی در سال 1949 در دومين مرحله کاوشهای باستان شناس روسي، رودنکو در منطقه پازيريک کشف و به نام فرش پازيريک ناميده شد.

رودنکو در کتابی که به مناسبت اين اکتشافات در سال 1953 در روسيه منتشر کرد، درباره فرش مکشوفه توضيحات مفصلی نگاشت و آن را صراحتا کار ايران و قديمی ترين فرش ايرانی در دنيا بيان نمود. او نوشت: "بدون اينکه بتوانيم به طور حتم بگوييم اين فرش کار کداميک از سرزمين های ماد-پارت(خراسان قديم) يا پارس است، تاريخ فرش مذکور و پارچه هايی که در پازيريک کشف شد قرن پنجم و يا اوايل قرن چهارم پيش از ميلاد تشخيص داده می شود." سپس او اضافه می کند: "تاريخ اين قالی از روی شکل اسب سواران معلوم می شود. طرز نشان دادن اسبهای جنگی که به جای زين قالی بر پشت آنها گسترانده اند و پارچه روی سينه اسب از مشخصات آشوريها می باشد اما در روی فرش پازيريک ريزه کاريهای مختلف و طرز گره زدن دم اسبها ، در نقوش برجسته تخت جمشيد نيز ديده می شود."
در زمان تسلط مغولها (قرن سيزدهم و چهاردهم ميلادي) قالی بافی به سطح بسيار رفيعی از زيبايی وتکنيک رسيد. شکوفايی اين صنعت شايد با حکومت غازان خان (1307-1295 ميلادي) مصادف بود.
اما اوج قالی کلاسيک ايرانی را که از آن با رنسانس قالی ايران ياد می شود زمان سلاطين صفوی (1722-1499 ميلادي) به ويژه زمان حاکميت شاه طهماسب اول (1587-1524 ميلادي) و شاه عباس کبير(1629-1587 ميلادي) ثبت کرده اند. از اين دوران حدود 3000 تخته فرش به يادگار مانده که درموزه های بزرگ دنيا و يا در مجموعه های شخصی نگهداری می شوند.
در اين دوران در کنار قصرهای پادشاهان کارگاههای قالی بافی بناشد و مراکز گوناگون که قبلا در تبريز ، اصفهان ، کاشان ، مشهد ، کرمان ، جوشقان ، يزد ، استرآباد ، هرات و ايالات شمالی نظير شيروان ، قره باغ و گيلان وجود داشتند توسعه و رونق بيشتری گرفتند.
در همان زمان ، نقاشان و نگارگران بلندپايه طرحهای خلاصه شده و ترکيبی ترنج در وسط قالی و لچکها را در آن وارد کردند. يعنی همان طرحی که قبلا به زيباترين وضعی در قرن پانزدهم روی جلد کتابهای ارزشمند به کار می رفت.
با اشغال کشور بوسيله افغانها (1722-1721 ميلادي) اين صنعت و هنر رو به انحطاط گذاشت.
در قرن نوزدهم قاليهای ايرانی ، بويژه فرشهای نفيس ناحيه تبريز به اروپا راه يافتند. از سوی کشورهای اروپايی نمايندگانی به تمام کشورهای مشرق زمين گسيل شدند و با رقابت بسيار فشرده کليه فرشهای کهنه و عتيقه را گردآوری کرده به قسطنطنيه که هنوز هم مهمترين بازار قالی مشرق زمين بود فرستادند.
با به پايان رسيدن منابع فرشهای کهنه ، شرکتهای انگليسی (زيگلر 1883 م) آمريکايی و آلمانی به طور نامحدود اقدام به تاسيس کارگاههايی در تبريز ، سلطان آباد(اراک) ، کرمان کردند. اين روال تا جنگ جهانی اول که توليد قالی به طور قابل توجهی افزايش يافته بود ادامه داشت.

 

[پیرجو]

سایت هایی درباره فرش

سایت هایی درباره فرش

http://www.oldcarpet.com درباره فرش ايران
http://www.carpetour.com سايت آموزشی فرش - مجله قالی ايران
http://www.oricarpet.com خريد و فروش فرش
http://www.kilim.com درباره گليم
http://www.spongobongo.com/
http://www.icoc-orientalrugs.org/
http://www.world-rugs.com/
http://www.jozan.com/
http://www.brain.net.pk/~mannam/index.html
http://www.Cloudband.com/
http://www.RugMates.com/
http://www.internetrugs.com/
http://www.marlamallett.com/
http://www.junkbiz.com/
http://www.haliden.com/
http://www.khazaria.com/turkic/index.html
http://dmoz.org/Recreation/Antiques/Rugs/
http://www.fibreartsonline.com/
http://www.accentonrugs.com/

 

[پیرجو]

قالی شاه عباسی

قالی شاه عباسی

اساس كلیه طرح های شاه عباسی بر مبنای كاربرد گل معروف شاه عباسی در این طرح است. در این طرح های گل های شاه عباسی به همراه بندهای ختایی و گاه تلفیق آنها با اسلیمی ها، انواع مختلفی از نقوش فرش را ارایه می دهند . انواع طرح های این گروه عبارتند از لچك ترنج شاه عباسی ، افشان شاه عباسی ، شاه عباسی درختی ، شاه عباسی شیخ صفی ، شاه عباسی جانوری و...

 

[پیرجو]

تابلو فرش

تابلو فرش

تابلو فرش به فرشهاي اطلاق ميشود كه طرح و نقشه آن برگرفته از عكسها و تصاوير واقعي و مجازي و نقاشي نقاشان معروف ميباشد . مواد اوليه در توليد تابلو فرش در هر منطقه از همان نوع مواد اوليه اي ميباشد كه در فرشهاي معمول بكاربرده ميشود . تابلو فرشهاي معروف و مرغوب كه طرح و نقشه آن از آثار نقاشان و طراحان معروف ايراني و خارجي نظير استاد فرشچيان _ كمالل الملك _ پيكاسوو... ميباشد عموما در تبريز و بعضا در اصفهان بافته ميشود كه از استقبال بيشتري برخوردارند .

 

[پیرجو]

اصطلاحات رایج در قالی بافی

اصطلاحات رایج در قالی بافی

آفت انباري پشم................................ Wool storing plight

آفت پشم ......................................... Wool plight

آماده سازي مصالح فرش ................... Preapering carpet materials



ا

ابرچيني ......................................... Cloud ribbon

ابريشم............................................ Silk;silk thread

ابريشم بافي .................................... Silk industry

ابريشم پخته..................................... Processing silk

ابريشم تاب...................................... Silk spinner;Silk winder

ابريشم تار ...................................... Wrap silk

ابريشم خام...................................... Raw silk

ابريشم دست ريس............................. Hand spun silk

ابريشم دوزي...................................
Silk embroidery;Satin stitch embroidary

ابريشم ريسيده (ابريشم دستي يا تابيده)... Spun Silk

ابريشم طبيعي.................................. Natural silk

ابريشم کارخانه اي............................ Factory wade yarn

ابريشم کشي.................................... Silk spinning

ابريشم ماشيني................................. Machine made silk

ابريشم مصنوعي.............................. Artifical silk

ابزار............................................. Tools

اتحاديه صادرکنندگان فرش................. Carpet Exporters Union

ارزش کيفي پشم............................... Wool quality value

استادکار قاليباف............................... Senior carpet weaver

اسليمي........................................... Arabesque;eslimi

اکسيداسيون پشم............................... Wool oxidization

الياف مرکب.................................... Composit fibers

الياف شيميايي (مصنوعي).................. Man – mad Fibers

الياف طبيعي.................................... Natural fibers

الياف نساجي................................... Textiie fibers



ب

بازار فرش...................................... Carpet marker

بافت، ترکيب.................................... Texture

بافتن، پيچيدن................................... Weave

بافت ترکيبي ................................... Compound weave

بافت تقلبي....................................... Froudulous weaving

بافت فرش، فرشبافي.......................... Carpet weaving

بافتني، منسوج.................................. Textile

بافنده............................................. Weaver

بافنده تمام وقت................................. Full time weaver

بافنده قراردادي................................ Contract weaver

بافنده ماهر...................................... Skilled weaver

بافنده مبتدي..................................... Un skilled weaver

بافنده مجاني.................................... Wageless weaver

بافنده پاره وقت................................. part time weaver

بسته بندي يا عدل بندي فرش............... Carpet packing

بقچه.............................................. Bundle

بقچه شهري..................................... Urban bundle

بوي پشم......................................... Wool smell

بيد مجنون....................................... Weeping willow

بي گره بافي.................................... No knot weaving



پ

پرداخت.......................................... Polishing

پرداختچي، پرداختگر........................ Polisher

پرز ابريشمي................................... Silk pile

پشت دار......................................... Back of the loom

پشم............................................... wool

پشم الوان........................................ Coloured wool

پشم بره.......................................... Lamb's wool

پشم بهاره........................................ Spring cut wool

پشم تابيده شده.................................. Felted wool

پشم تازه......................................... fresh wool

پشم پاييزه....................................... Automn cut wool

پشم پنبه اي..................................... Cotton wool

پشم پوست....................................... Skin wool

پشم جورکني................................... wool sorting

پشم چيده شده................................... Cut wool

پشم چيني........................................ sheep shearing

پشم چيني ماشيني.............................. Automatic sheep shearing

پشم خالص...................................... Pure wool

پشم خام.......................................... Row wool

پشم دباغي...................................... Tanning wool

پشم دست شور................................. Hand washed wool

پشم دولاتاب.................................... Tow layer twisted wool

پشم ريسيدن..................................... To spin wool

پشم سفيد......................................... White wool

پشم سياه......................................... Black wool

پشم شتر......................................... Camel wool

پشم شسته....................................... Washed wool

پشم شسته شده ماشيني....................... Machine washed wool

پشم شکري...................................... Cream coloured wool

پشم شويي....................................... wool washing

پشم عرق دار................................... Grease wool

پشم کهنه......................................... Old wool

پشم گوسفند..................................... Sheep wool

پشم گوسفند اخته............................... Wether's wool

پشم گوسفند مرده.............................. Dead wool

پشم محلوج...................................... Carded wool

پشم مخلوط...................................... Mixed wool

پشم مرغوب.................................... High quality wool

پشم مقراضي................................... Scissored wool

پشم ميش......................................... Ewe wool

پشم نازک تاب................................. Thin twisted wool

پشم ناشور...................................... Non scoured wool

پشم نخ شده..................................... Yarned wool

پشم يکساله...................................... Yearling wool;One year wool

پشم يک لا تاب................................. One layer twisted wool

پلاس............................................. Tent fabric

پنه................................................ Cotton

پنبه الياف بلند.................................. Long filament cotten

پنبه الياف کوتاه................................ Short filament cotten

پنبه تميز کن، پنبه پاک کن.................. cotten cleaner

پنبه پاک کني................................... cotton cleaning

پنبه چيني دستي................................ cotton picking of cotton

پنبه ريسيدن..................................... To spin cotton

پنبه ريسيده (تابيده)........................... Spun cotton

پود................................................ Weft

پود ابريشمي.................................... Silk waft

پود پشمي........................................ Wool weft

پود تابيده........................................ Spun weft

پود زير.......................................... Under weft

پود مستقيم....................................... Stright weft

پود مواج، پود مجعد.......................... Curling weft

پود نازک........................................ Thin weft

پود نتابيده....................................... Un – spun weft

پهنا يا عرض فرش............................ Carpet width

پيله، پيله ابريشم................................ Cocoon;silk cocoon



ت

تا.................................................. Fold

تار................................................ Warp

تار ضخيم....................................... Thick warp

تار و پود........................................ Warp and waft

ترنج.............................................. Medallion

تعمير فرش...................................... Carpet repair

تکباف............................................ Self – employed weaver

تيغه............................................... Blade



ج

جدول بندي ..................................... Hard sketching

جفتي بافي ...................................... Double knot weaving



چ

چاقوي قلاب (شکل).......................... Hook knife

چپ تاب......................................... Left twisted

چپ رو.......................................... Left pillar

چرخ ريسندگي................................. Spinning wheel

چله............................................... Warp

چله کش.......................................... Warp winder

چين اول......................................... First shear

ح

حاشيه............................................ Marging (Barder)

حاشيه باريک.................................. Margin strips

حاشيه پردازي................................. Margining

حرير ............................................ Damask;silk skrin

حق العملکار.................................... Middleman

حلاجي، پنبه زني.............................. Beating;cotton beating

حمل و نقل قالي ............................... Carpet transportation

حوض رنگرزي............................... Dying pool



خ

خامه، پرز، کرک (خامه Raw garn )... Pile

خامه پشمي..................................... Wool pile

خامه دستريس.................................. Hand spun pile

خامه دولاتاب.................................. Double pun pile

خامه ريسيده شده ماشيني.................... Machine spun pile

خامه نتابيده..................................... Un – spun pile



د

دار اربابي....................................... Lord type loom

دار افقي.......................................... Horizontal loom

دار بزرگ....................................... Large loom

دار تبريزي..................................... Tabrizi loom

دار ترکمني..................................... Turkema loom

دار ثابت......................................... Fixed loom

دار دو نفره، دار جفتي....................... Double (two man) loom

دار روستايي................................... Village type loom

دار ميني ثابت............................... Flor fixed loom

دار شخصي..................................... Priwate loom

دار عمودي..................................... Vertical loom

دار قاليبافي...................................... Carpet loom

دارکشي، آماده سازي کارگاه بافندگي..... loom preaperation

دار کوچک..................................... Small loom

دار گردان....................................... Non – fixed loom

دار مزدي، دار اجاره اي.................... Rented loom

دار يکنفره....................................... Single loom

دباغ.............................................. Tanner

دباغي............................................ To tan

درجه پنبه....................................... Cotton grade

درخشش پشم................................... Wool shine

دست ريسي..................................... Hand spinning

دستمزد قاليباف................................ Carpet weaver wage

دفتين زدن....................................... Beating comb

دوام پشم......................................... Wool durability

دو پودي......................................... Double waft

دو تاري......................................... Double warp



ر

راست تاب...................................... Right twisted

راست رو....................................... Right pillor

رج................................................ wate

رفو............................................... Darning

رگه دار.......................................... Abrash

رنگ............................................. Colour ;dye

رنگ افکندن، رنگرزي...................... To Coiour ;Todye;To tint

رنگرز قالي..................................... Carpet dye Worker

رنگرزي (رنگرزخانه)...................... Dye house

رنگ شيميايي ................................. Chemical Calour

رنگ فرش ..................................... Natura Colour

رنگ مستقيم.................................... Direct dye

ريسندگي........................................ Spinning

ريسندگي پنبه................................... Cotton Spinning

ريسنده........................................... Pmner

ريسيدن.......................................... To Spin



ز

زدگي يا سوزاخ فرش را تعمير کردن.... Carpet Mending

زربفت........................................... Woven with gold

زمينه............................................. Bockground

زيردار........................................... Lower beam

زيلو.............................................. A wouen cotton rug ;zilu

زيلو باف........................................ Cotton rug weaver



س

ستون............................................. Column

سردار............................................ Upper beam

سنديکاي توليد کنندگان فرش................ Carpet producer syndicate

سيخ............................................... Stik

ش

شاگرد قاليباف.................................. Carpet helper

شانه.............................................. Comb

شانه زدن........................................ Combing

شانه زني پنبه.................................. Cotton combing

شرکت سهامي فرش ايران................... IRAN carpet company

شهري............................................ Urban

شيرازه........................................... Selvadge ;selvedge



ص

صادرات قالي.................................. Carpet export

صباغ............................................ Textile dyer



ض

ضخيم ريسي................................... Thick spinning

 

[پیرجو]

قالي هاي محرابي، فرش هايي براي رسيدن عرش

قالي هاي محرابي، فرش هايي براي رسيدن عرش

قالي هاي طرح محرابي موزه فرش تهران ميهمان شهر تبريز شده اند. طرح محرابي يكي از هزاران طرح قالي هاي ايران است كه در مناطق مختلفي از كشورمان بافته مي شود. اين طرح مخصوص قاليچه هاي نماز است كه در متن آن نقش محراب مسجد در بالا با خطي گردان يا منحني، سمت جلو محراب و قبله نقش شده و اصولا با توجه به دستورات ديني، متن اين فرش ها ساده تر و نقش و نگار كمتري دارد.
طرح هاي محرابي داراي انواع گوناگوني هستند، از جمله طرح محرابي تصويري كه در آن از تصاوير شخصيت هاي مذهبي در زير نقش محراب استفاده شده است. اين قاليچه ها به دليل كراهت وجود نقش انسان و حيوان روي سجاده جنبه تزييني دارد.
طرح ديگر طرح محرابي درختي است. در برخي طرح هاي محرابي در زير طاق محراب شكل درخت زندگي بافته مي شود كه از نقش هاي بسيار زيبا و متداول در فرش ايران است. به اين طرح محرابي دورنما نيز گفته مي شود.
در طرح محرابي قنديلي نيز نقش قنديل در سجاده و قاليچه هاي محرابي براي تزيين به كار مي رود، كه ارتباط نمادي با كل ساختمان مسجد دارد. در حواشي طرح هاي مختلف محرابي بعضا آياتي از قرآن مجيد يا اشعاري در مدح و ثناي باريتعالي و ائمه اطهار بافته مي شود.
طرح محرابي هزار گل طرحي است تركيبي برگرفته از طرح اصلي محرابي كه زمينه زير طاق محراب پوشيده از گل هاي رنگارنگ، كه به آن محرابي گل و بوته دار نيز گفته مي شود. طرح گل در نقش محرابي به صورت هاي گوناگون مركب از خطوط هندسي و نيز اسليمي و مجرد يا دسته گل در زمينه قاليچه وجود دارد.
و از طرح ديگر مي توان به طرح محرابي هندسي اشاره كرد كه از طرح هاي بافت روستايي و ايلات و عشاير است. در برخي از طرح هاي جانبي آن نقش دو دست در دو طرف بالا و كنار آن مشاهده مي شود، برخي احتمال داده اند اين نقش، جاي دست هاي نمازگزاران باشد.

 

[پیرجو]

فرش چيست؟

بشر از زماني كه خود را شناخت و ضرورت وجود ملزومات زندگي روزمره را احساس نمود، به فكر داشتن منسوجي بود تا او را در برابر سرما و سختي زمين محافظت نمايد. پشم و موي حيواناتي نظير گوسفند و بز، اولين يافته هاي بشر براي برآوردن اين نياز بود و متعاقباً پوست اين حيوانات اولين زيرانداز يا به عبارت ديگر فرش منسوج بود. به دنبال تحول و پيشرفت در زندگي، بشر آموخت كه مي تواند با در هم نمودن و فشردن الياف پشم، زيراندازي ضخيم تر و گرم تر به نام نمد تهيه نمايد. متعاقباً با فراگيري فنون ريسندگي و تابندگي، نخهاي پشمي را توليد نمود و براي اولين بار با ادغام رشته نخهاي افقي و عمودي نخ هاي پشم، گليم را ابداع كرد و اين سرآغازي بود براي ابداع فرش گره دار يا پرزدار كه هنر و فني پيشرفته تر بود. تاكنون تاريخ دقيق اين ابداعات براي ما مشخص نشده است، اما در ميان فرشهاي گره دار قديم ي ترين يافته، متعلق به حدود پنج قرن قبل از ميلاد مسيح مي باشد. اين فرش كه به دليل محل يافتن آن در اعماق يخهاي دره هاي پا زيريك با نام فرش پازيريك شهرت جهاني يافته، توسط سرگئي رودنكو، باستان شناس معروف روس كشف گرديد.

تمامي نقش و نگاره هاي موجود بر روي اين فرش مشابهت فراواني با نگاره ها و حجاريهاي كاخ تخت جمشيد در ايران دارد. اين شباهت به اندازه اي است كه كاشف آن در اولين دقايق اكتشاف در سال 1947 ميلادي اظهار نمود: "تخت جمشيد را به ياد مي آورد". به غير از فرش پازيريك كه تقريباً سالم ترين فرش است كه از گذشته هاي بسيار دور به زمان ما رسيده، پاره فرشهايي نيز چه در ايران و چه در خارج از آن كشف گرديده كه مشهورترين آنها قطعات كشف شده در اكتشافات شهر قومس در نزديكي دامغان و همچنين قطعات كشف شده در شهر سوختة سيستان مي باشند.

 

[پیرجو]

قالي چهار فصل، تركيبي زيبا از تصاوير پيامبران، شاعران و ابنيه تاريخي

قالي چهار فصل، تركيبي زيبا از تصاوير پيامبران، شاعران و ابنيه تاريخي

همان سال هايي كه مشروطه خواهان در جاي جاي ايران از حقوق خود و هم ميهنانشان دفاع مي كردند. قالي زيبايي به نام چهارفصل، با دستان هنرمند استاد ايجادي تبريزي، از بافندگان چيره دست تبريز، در اين شهر بافته شد، اين فرش كه در خلال سال هاي 1300 تا 1325 هجري قمري بافته شده و تصوير چهاربناي تاريخي مهم ايران: مسجد كبود تبريز، ايوان مدائن، گنبد سلطانيه و تخت جمشيد بر آن ديده مي شود، اكنون در موزه فرش ايران قرار دارد.
از آنجا كه تصاويري از مردان و زنان در حال كشاورزي در فصول مختلف سال در كنار بناهاي تاريخي ديده مي شود، كارشناسان اين قالي را در زمره، قالي هاي تصويري دسته بندي كرده اند
در مركز اين فرش كه به ابعاد 20/2 در 98/2 متر بافته شده است، تصويري از خشايارشا با دو نگهبان و نمادي از فروهر ديده مي شود. اطراف آنها را نيز نمادهايي از ماه هاي تقويم نصراني فرا گرفته است.
در چهار گوشه قالي نيز تصاوير پيامبران: حضرت عيسي (ع)، موسي (ع)، ابراهيم (ع)، اسماعيل (ع)، آدم (ع) و حوا به چشم مي خورد كه ميانشان صورت شاعراني چون فردوسي، سعدي، باباطاهر، قاآني و ... نيز به چشم مي خورد. فضاي ميان آنها را نيز نوشته اي طلايي به خط ميخي پر مي كند.
نقش دو مرغ، درخت زندگي، شير بالدار و فيل، كه به سبك نقوش دوره ساساني طراحي شده اند، به تزيينات قالي افزوده است.
وجود تصاوير متعدد، اين فرش را در زمره مهم ترين قالي هاي تصويري قرار داده است.
قالي هايي كه بافت آنها از قرن 7 هجري قمري در ايران رواج يافت، چرا كه پيش از آن در بدو ورود اسلام به ايران،‌ استفاده از تصوير در رشته هاي گوناگون هنري نوعي بت پرستي به حساب مي آمد. «ليلا دادگر»، مدير موزه فرش كه در خصوص قالي هاي تصويري پژوهشي انجام داده است،‌ در اين باره گفت: «اعتقاد به عدم استفاده از هرگونه تصوير در قرن 6 و 7 هجري قمري در جريان استفاده كتاب هاي علمي از تصوير، به تدريج كمرنگ شد و آرام آرام نگارگري و تصاوير در هنرهاي سنتي رونق گرفت. به همين ترتيب بافت قالي هاي تصويري نيز آغاز شد اما استفاده از تصاوير در آن زمان چند ويژگي مهم داشت كه رعايت نكردن تناسب ها، يكي از آنهاست. چرا كه ايرانيان عقيده داشتند كه خلقت بي نقص فقط در حيطه قدرت پروردگار است.»

فرش، چهارفصل، دوپودي و داراي گره متقارن است. جنس تار و پود آن از نخ و جنس پرزش نيز از پشم است و در دو سر قالي روي بخش گليم بافي شعر:
«فرشي كه زير پاي سلاطين عالم است
از يمن خاك مقدم ايشان مكرم است
بنگر به چشم مرحمت و محترم نشين
كو در حريم جمله آفاق محرم است.» ديده مي شود.
از طرح اين قالي كه توسط «سيد حسين مير مصور ارژنگي» طراحي شده، استاد شيخ حسن حداد تبريزي در اواخر سده 13 هجري قمري نمونه اي بافته شده است كه اكنون در موزه فرش باكو نگهداري مي شود.

 

[پیرجو]

بافت قالی های تصویری پیش از اسلام

بافت قالی های تصویری پیش از اسلام

بافت قالی های تصویری که با ظهور اسلام و گرایش ایرانیان به این دین الهی متوقف شده بود، از اواخر قرن 9 هجری دوباره از سر گرفته شد و تا به امروز ادامه یافت.
«لیلا دادگر»، کارشناس فرش و مدیر موزه فرش ایران عقیده دارد بر مبنای متون تاریخی به جا مانده از گذشته و شواهدی نظیر فرش پازیریک، بافت قالی هایی با تصاویر انسان و حیوان پیش از ظهور اسلام در ایران رواج داشته و پس از گرویدن ایرانیان به دین اسلام، برای مبارزه با بت پرستی و جلوگیری از پیدایش این شیوه در ایران با توجه به تعالیم اسلام از بافت قالی هایی که نقش حیوان یا انسانی را به تصویر کشد، خودداری کردند.
وی افزود: «از اواخر قرن 9 هجری قمری، قالی بافان ایرانی با استفاده از ذوق و هنر خود تصاویری از حیوان ها و انسان ها را با گل و گیاه آمیختند و به گونه ای استتار شده، بر فرش ها نقش دادند. چرا که تصویرگری با تار و پود فرهنگ ایرانی آمیخته شده بود. همچنان که ایرانیان باستان بر جای جای کوه ها، در مسیر گذرگاه های اصلی و شاه راه ها و بر در و دیوار قصر هایشان، تاریخ و هنر خود را به تصویر کشیده اند. بنابراین از اواخر قرن 9 ه.ق تصاویر انسانی در حال شکار در زمینه ای از گل و بته و گیاه نقش بست و شکل گرفت.»
دادگر اوج به کار بردن تصویر بر فرش ها را قرن 13 و 14 ه.ق می داند: «تصویر به طور مجزا از قرن 12 وارد هنر قالی بافی ایرانی شد، اشاعه یافت و در قرن 13 و 14 هجری قمری اوج گرفت.»
وی قدیمی ترین قالی تصویری موجود در ایران را یک قالی صفوی در بخش دوران اسلامی موزه ملی ایران دانست و گفت: «در ترنج مرکزی این فرش 4 درنا در حال پرواز هستند و اطراف آنها با گل و بته پوشیده شده است که قدیمی ترین قالی تصویری ایران محسوب می شود.»
این کارشناس فرش با ابراز تاسف از نابودی زود هنگام فرش به دلیل آسیب پذیر بودن مواد تشکیل دهنده آن بر وجود فرش های تصویری قدیمی تر حتی در دوران پیش از اسلام تاکید کرد و افزود: «توضیحاتی که درباره فرش شگفت انگیز بهارستان در میان نسخ تاریخی دیده می شود و همچنین وجود تصاویری که بر فرش هخامنشی پازیریک نقش بسته، دلیلی بر وجود فرش های تصویری پیش از اسلام است.»
در حال حاضر در موزه فرش نیز، قالی های تصویری بسیاری با مضامین مذهبی و داستان های قرآن نظیر قربانی کردن حضرت اسماعیل (ع)، قالی هایی با چهره دراویش و صوفیان نظیر چهره نور علیشاه، قالیچه های نقش شاهی مانند قالیچه هوشنگ شاه و شاه عباس بافت کرمان، قالی هایی با تصاویری از داستان های حماسی و عاشقانه ملهم از ادبیات کلاسیک ایران مانند خمسه نظامی، داستان استحمام شیرین، لیلی و مجنون، شکار بهرام گور، مام وطن و شیخ صنعان و دختر ترسا وجود دارد.