از دوستان عزیزی
که در این مدت پیگیر اخبار بودن..
خواهش دارم به مسائلی که در سطح خاورمیانه با محوریت ترکیه انجام میشه سطحی نگاه نکنن...
اصل مهم سیاست که
"هر کشوری در اولین گام به دنبال منافع خویش است" رو فراموش نکنند...
کشوری که تو این چند ساله اسمش دوباره بر سر زبونها افتاده کشور ترکیه است...
این رو بخونید...
نگاه ترکیه همچنان به غرب است
زمان انتشار: دوشنبه 3 خرداد 1389 - 06:05:20
بین الملل > اروپا - سیامک کاکایی، کارشناس ترکیه بر این اعتقاد است که آنکارا علیرغم تلاشهای ترکیه در شرق،همچنان به غرب نگاه دارد.
زهرا خدایی: با روی کار آمدن دولت اردوغان در ترکیه، حزب عدالت و توسعه درصدد برآمد تعریف جدیدی از سیاست خارجه خود ارائه دهد.یکی از تئوری های این حزب رفع مشکلات همسایگان و میانجیگری در حل بحرانها و معضلات منطقه‌ای و جهانی است. این تئوری درواقع به نحوی در کنار تئوری "پیش به سوی غرب" حاکم بر اندیشه دولتمردان قبلی ترکیه قرار می‌گیرد، و بر مبنای اندیشه نو عثمانی گری که جدیدا در ترکیه مطرح شده است چه بسا به جایگزینی برای "پیش به سوی غرب" تبدیل شود. خبرآنلاین در مصاحبه‌ای با سیامک کاکایی،کارشناس مسائل ترکیه ضمن اشاره تحولات اخیر در حوزه خاورمیانه، به تجزیه و تحلیل سیاست خارجی ترکیه در این بین پرداخته است.
طی ماههای اخیر نقش فزاینده ترکیه در تعاملات جهانی و نقش آفرینی در بحرانهای منطقه‌ای سبب ایجاد این تفکر شده که ترکها قصد احیای امپراطوری عثمانی را در سر پرورانده و درصدد ارائه تعریفی جدید از سیاستهای خود در عرصه بین‌الملل هستند آیا فی‌الواقع ترکیه قصد دارد با نگاه به شرق بازتعریف جدیدی از سیاست خود ارائه دهد؟
در ابتدا لازم است به لحاظ ساختاری نگاهی به سیاست خارجی ترکیه بیندازیم. بعد از جنگ جهانی دوم، سیاست خارجی ترکیه تابعی بود از سیاست خارجی آمریکا هم در حوزه خاورمیانه و هم در حوزه ناتو.در واقع ترکیه همپیمان استراژیک آمریکا بوده و این روند تا زمان حال نیز ادامه دارد. برای تحلیل دقیق‌تر سیاست منطقه‌ای ترکیه،باید به سه نگرش موجود در سیاست خارجی این کشور پس از جنگ جهانی دوم اشاره کرد.
1- مرحله اول،پس از جنگ جهانی دوم از دهه 1950 تا دهه 1990: که مبتنی بر عدم مداخله در منازعات منطقه‌ای بود. به عبارتی ترکیه سعی کرد خود را در حاشیه بحرانهای منطقه‌ای قرار داده و نقشی بیطرفانه را ایفا کند.به عنوان مثال به طور مشخص و واضح موضعی در خصوص منازعه اعراب و اسراییل نداشت.در رابطه با جنگ ایران و عراق ضمن اینکه روابط مستمر و خوبی را به لحاظ اقتصادی و تجاری هم با ایران و هم با عراق داشت، سعی کرد نقشی بیطرفانه داشته باشد.در این مقطع نگاه ترکیه مبتنی بر نگاهی بود که غرب آن را تعیین کرده بودند.از آنجایی که ترکیه در ائتلاف‌های منطقه‌ای با آمریکا شرکت داشت،لذا نگاه سیاست خارجی ترکیه نیز به همین شکل بود.
2- در مرحله دوم یعنی دهه 1990 در دوره تورگوت اوزال،مرحله جدیدی در سیاست خارجی و خاورمیانه‌ای ترکیه ایجاد می‌شود.اوزال در این دوره پوست‌اندازی مهمی در سیاست‌‌خارجی این کشور صورت می‌دهد تا از سیاست سنتی ترکیه که عدم مداخله در منازعات منطقه‌ای است،فاصله بگیرد.ترکیه در این دوره گذار سختی داشته است. لذا مشارکت ترکیه در جنگ کویت در واقع همان پشت سر گذاردن سیاست سنتی بود و ترکیه عملا در این مرحله می‌خواهد نقش جدیدی در خاورمیانه ایفا کند و این آغاز رشد ترکیه به عنوان بازیگر مهم در مناقشات خاورمیانه‌ای است. این نگرش تا سال 2003 بر سیاست خارجی ترکیه حاکم بود. نتیجه این سیاست بهبود رابطه و همپیمان شدن با اسراییل بود. در جبهه‌ای دیگر این کشور همچنان همپیمان آمریکا نیز بوده و نگاهی مستمر به این کشور داشته،ضمن اینکه در این مرحله اتحادیه اروپا به عنوان بازیگر جدید وارد سیاست خارجی اتحادیه اروپا می‌شود.
در واقع در همین دوره است که موضوع پیوستن به اتحادیه اروپا مطرح می‌شود؟
بله. به شکلی دقیق‌تر موضوع پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا در اواخر دهه 1990 مطرح می‌شود. ترکیه در این مقطع در مذاکرات مربوط به پیوستن به اتحادیه اروپا شرکت می‌کند.در این دوره نیز ترکیه به دنبال ایفای نقش منطقه‌ای است.نگرشی که اوزال مبدع آن بود و هنوز نیز سیاست ترکیه بر پایه این نگرش می‌چرخد.
3- مرحله سوم یا همان دوره اردوغان فصلی است که اردوغان و به تعبیر من"بازیگر فعال منطقه‌ای"به دنبال ایفای نقش و وزن سیاسی است. دولت ترکیه در چند سال گذشته در سیاستهای خاورمیانه‌ای خود این نکته مهم را نشان داده که ترکیه قابلیت دارا بودن وزن سیاسی مهم برای حل مناقشات منطقه‌ای و جهانی را داشته و جهان می‌تواند روی آن حساب باز کند.به خصوص در دوره دوم دولت اردوغان،ترکیه گام بلندی در عرصه سیاست داخلی و خارجی برمی‌دارد.
چه عواملی به ارتقای جایگاه ترکیه کمک کرد؟
از مولفه‌هایی که به ارتقای جایگاه ترکیه کمک کرد،می‌توان به دبیرکلی سازمان کنفرانس اسلامی و همچنین عضویت غیردائم این کشور در شورای امنیت سازمان ملل اشاره کرد.
در بعد عملی ترکیه چگونه توانست از این پتانسیل‌ها بهره‌برداری کند؟
اقدامات مهم و بسیار قابل توجهی از سوی دولتمردان ترک صورت گرفت که به اختصار بدان اشاره میکنم.
-ترکیه روابط خود را با کشورهایی که با آنها مشکل داشت از جمله سوریه نیز حل کرد و هم‌اکنون دو کشور متحد استراتژیک هستند.
-هر چند که سطح مناسبات میان ترکیه و اسراییل بالاست، با این حال ترکها در نقش منتقد دولت اسراییل نیز ظاهر می‌شوند.به عبارتی دفاع دولت ترکیه از منافع فلسطین،ترکیه را به عنوان کشوری اسلامی و مدافع حقوق فلسطین در میان افکار عمومی و سایر کشورها نشان داده است.
- ترکها با شورای همکاریهای خلیج فارس نیز رابطه گرمی برقرار کردند به گونه‌ای که دو طرف هم‌اکنون رابطه راهبردی به لحاظ تجاری و اقتصادی با یکدیگر دارند.
-رابطه ترکیه با عراق هم وارد فاز جدیدی شده است.
-ترکها رابطه خود با ایران را نیز تقویت کردند.
-ترکیه حتی به فکر بهبود رابطه با یونان نیز هست و با جدیت آن را دنبال میکنند.
و در کنار همه این مسائل ترکیه سعی در ایجاد همین رابطه با سایر کشورهای پیرامونی خود از جمله پاکستان،لبنان و .. دارد.
به عبارتی چنین اقداماتی سبب اتخاذ رویکرد جدیدی در سیاست خارجی ترکیه شد...
بله.همین سیاست و نگرش سبب ایجاد تفکر و عبارت جدیدی در سیاست خارجی ترکیه شد که داوود اوغلو وزیر خارجه ترکیه مبتکر و طراح آن بود و در واقع مغز متفکر نظریه‌ای به نام"تنش صفر با همسایگان"بود. سیاست تنش صفر با همسایگان سیاستی بود که داوود اوغلو مبتکر و مبدع آن بوده و دولت را به بهبود روابط با همسایگان و از میان برداشتن تنش‌های طرفینی هدایت کرد.بر اساس این سیاست، ترکیه روابطش را با کشورهای همسایه مورد بازنگری قرار داد.
این رویکرد شامل همسایگانی از جمله ارمنستان با توجه به تیرگی تاریخی حاکم بر روابط طرفین نیز شد ؟
بله .سیاست تنش صفر با همسایگان سبب شد که ترکیه در اوت 2009 پروتکل تاریخی همکاری با ارمنستان را امضاء‌کند؛کشوری که ترکیه بالاترین میزان تنش را با آْن داشت.(البته هنوز این پروتکل به تصویب نهایی مجالس طرفین نرسیده است)اما گام مهمی بود برای عادی سازی روابط میان دو کشور و نمود سیاست تنش صفر.
اتخاذ چنین رویکردی با چه اهدافی صورت گرفت؟
در مجموع این سیاست بر بهبود روابط با همسایگان مجاور،پیرامونی و منطقه‌ای با این هدف صورت گرفت که ترکیه بتواند اولا ً:خود را به عنوان بازیگر واقعی معرفی کند. دوماً ، وزن سیاسی خود را بالا ببرد و سوماً،مبتکر طرحهای میانجی‌‌گرانه‌ای باشد که در منطقه پرتنش خاورمیانه می‌تواند در حل بحرانهای موجود میان کشورها موثر باشد،همانند رابطه اسراییل-سوریه و سوریه-عراق و همچنین پرونده هسته‌ای ایران.
به طور خلاصه هدف واقعی ترکیه از میانجیگری در پرونده هسته‌ای ایران را چگونه ارزیابی میکنید؟
در خصوص پرونده هسته‌ای ایران و نقش میانجی‌گرایانه ترکیه ذکر این نکته ضروری است که ترکها بیش از آنکه به فکر رفع و حل بحران باشند،بیشتر به فکر نشان دادن نقش و ظرفیتهای جدید خود به جامعه جهانی هستند. این سه طرح میانجی‌گرایانه برای این کشورها نشان می‌دهد که ترکیه خود را از فضای سنتی دور اول سیاست خارجی جدا ساخته است. جالب است بدانیم که همه برنامه‌ها و طرحهای ترکیه در قالب سیاست خارجی جدید عملیاتی و اجرایی شده و بدین شکل نبوده که صرفا در قالب تعریف باقی بماند. ترکیه با جدیت به بازیگری مهم و فعال تبدیل شده است.
و اما در خصوص نگاه ترکیه به شرق باید بگویم که من تصور نمی‌کنم که ترکیه به شرق نگاهی داشته باشد،من بر این اعتقادم که نگاه ترکیه همچنان به غرب است و مهمترین اولویت سیاست خارجی ترکیه پیوستن به اتحادیه اروپاست و در همین چارچوب برای کسب معیارهای لازم برای تحقق این هدف،هر نوع تغییر اعم از تغییر قانون اساسی،رعایت حقوق اقلیتها(از جمله کردها) رفع تنش با قبرس و ارمنستان و .. را پذیرفته است.در مجموع باید بگویم مهمترین دغدغه تیم اردوغان ایجاد اصلاحات برای تحقق رویای پیوستن به اتحادیه اروپاست. و از همه مهمتر آنکه ترکیه،همچنان همپیمان غرب است،این موضوع همچنان به قوت خود باقی است.لذا نگاه ترکیه به شرق، تنها به عنوان عامل و فاکتوری جدید در سیاست خارجی ترکیه وارد شده،آن هم در حالی که نگاه به غرب برای این کشور در اولویت است.
در مجموع محورهای مهم سیاست خارجی ترکیه نگاه به غرب،گسترش همکاری با شرق به منظور افزایش و ارتقای توان اقتصادی،ظرفیتهای سیاسی،قدرت چانه‌زنی و افزایش وزن سیاسی در ارتباط با معادلات منطقه‌ای و بین‌المللی است.
===
با تشکر
یا حق
که در این مدت پیگیر اخبار بودن..
خواهش دارم به مسائلی که در سطح خاورمیانه با محوریت ترکیه انجام میشه سطحی نگاه نکنن...
اصل مهم سیاست که
"هر کشوری در اولین گام به دنبال منافع خویش است" رو فراموش نکنند...
کشوری که تو این چند ساله اسمش دوباره بر سر زبونها افتاده کشور ترکیه است...
این رو بخونید...
نگاه ترکیه همچنان به غرب است
زمان انتشار: دوشنبه 3 خرداد 1389 - 06:05:20
بین الملل > اروپا - سیامک کاکایی، کارشناس ترکیه بر این اعتقاد است که آنکارا علیرغم تلاشهای ترکیه در شرق،همچنان به غرب نگاه دارد.
زهرا خدایی: با روی کار آمدن دولت اردوغان در ترکیه، حزب عدالت و توسعه درصدد برآمد تعریف جدیدی از سیاست خارجه خود ارائه دهد.یکی از تئوری های این حزب رفع مشکلات همسایگان و میانجیگری در حل بحرانها و معضلات منطقه‌ای و جهانی است. این تئوری درواقع به نحوی در کنار تئوری "پیش به سوی غرب" حاکم بر اندیشه دولتمردان قبلی ترکیه قرار می‌گیرد، و بر مبنای اندیشه نو عثمانی گری که جدیدا در ترکیه مطرح شده است چه بسا به جایگزینی برای "پیش به سوی غرب" تبدیل شود. خبرآنلاین در مصاحبه‌ای با سیامک کاکایی،کارشناس مسائل ترکیه ضمن اشاره تحولات اخیر در حوزه خاورمیانه، به تجزیه و تحلیل سیاست خارجی ترکیه در این بین پرداخته است.
طی ماههای اخیر نقش فزاینده ترکیه در تعاملات جهانی و نقش آفرینی در بحرانهای منطقه‌ای سبب ایجاد این تفکر شده که ترکها قصد احیای امپراطوری عثمانی را در سر پرورانده و درصدد ارائه تعریفی جدید از سیاستهای خود در عرصه بین‌الملل هستند آیا فی‌الواقع ترکیه قصد دارد با نگاه به شرق بازتعریف جدیدی از سیاست خود ارائه دهد؟
در ابتدا لازم است به لحاظ ساختاری نگاهی به سیاست خارجی ترکیه بیندازیم. بعد از جنگ جهانی دوم، سیاست خارجی ترکیه تابعی بود از سیاست خارجی آمریکا هم در حوزه خاورمیانه و هم در حوزه ناتو.در واقع ترکیه همپیمان استراژیک آمریکا بوده و این روند تا زمان حال نیز ادامه دارد. برای تحلیل دقیق‌تر سیاست منطقه‌ای ترکیه،باید به سه نگرش موجود در سیاست خارجی این کشور پس از جنگ جهانی دوم اشاره کرد.
1- مرحله اول،پس از جنگ جهانی دوم از دهه 1950 تا دهه 1990: که مبتنی بر عدم مداخله در منازعات منطقه‌ای بود. به عبارتی ترکیه سعی کرد خود را در حاشیه بحرانهای منطقه‌ای قرار داده و نقشی بیطرفانه را ایفا کند.به عنوان مثال به طور مشخص و واضح موضعی در خصوص منازعه اعراب و اسراییل نداشت.در رابطه با جنگ ایران و عراق ضمن اینکه روابط مستمر و خوبی را به لحاظ اقتصادی و تجاری هم با ایران و هم با عراق داشت، سعی کرد نقشی بیطرفانه داشته باشد.در این مقطع نگاه ترکیه مبتنی بر نگاهی بود که غرب آن را تعیین کرده بودند.از آنجایی که ترکیه در ائتلاف‌های منطقه‌ای با آمریکا شرکت داشت،لذا نگاه سیاست خارجی ترکیه نیز به همین شکل بود.
2- در مرحله دوم یعنی دهه 1990 در دوره تورگوت اوزال،مرحله جدیدی در سیاست خارجی و خاورمیانه‌ای ترکیه ایجاد می‌شود.اوزال در این دوره پوست‌اندازی مهمی در سیاست‌‌خارجی این کشور صورت می‌دهد تا از سیاست سنتی ترکیه که عدم مداخله در منازعات منطقه‌ای است،فاصله بگیرد.ترکیه در این دوره گذار سختی داشته است. لذا مشارکت ترکیه در جنگ کویت در واقع همان پشت سر گذاردن سیاست سنتی بود و ترکیه عملا در این مرحله می‌خواهد نقش جدیدی در خاورمیانه ایفا کند و این آغاز رشد ترکیه به عنوان بازیگر مهم در مناقشات خاورمیانه‌ای است. این نگرش تا سال 2003 بر سیاست خارجی ترکیه حاکم بود. نتیجه این سیاست بهبود رابطه و همپیمان شدن با اسراییل بود. در جبهه‌ای دیگر این کشور همچنان همپیمان آمریکا نیز بوده و نگاهی مستمر به این کشور داشته،ضمن اینکه در این مرحله اتحادیه اروپا به عنوان بازیگر جدید وارد سیاست خارجی اتحادیه اروپا می‌شود.
در واقع در همین دوره است که موضوع پیوستن به اتحادیه اروپا مطرح می‌شود؟
بله. به شکلی دقیق‌تر موضوع پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا در اواخر دهه 1990 مطرح می‌شود. ترکیه در این مقطع در مذاکرات مربوط به پیوستن به اتحادیه اروپا شرکت می‌کند.در این دوره نیز ترکیه به دنبال ایفای نقش منطقه‌ای است.نگرشی که اوزال مبدع آن بود و هنوز نیز سیاست ترکیه بر پایه این نگرش می‌چرخد.
3- مرحله سوم یا همان دوره اردوغان فصلی است که اردوغان و به تعبیر من"بازیگر فعال منطقه‌ای"به دنبال ایفای نقش و وزن سیاسی است. دولت ترکیه در چند سال گذشته در سیاستهای خاورمیانه‌ای خود این نکته مهم را نشان داده که ترکیه قابلیت دارا بودن وزن سیاسی مهم برای حل مناقشات منطقه‌ای و جهانی را داشته و جهان می‌تواند روی آن حساب باز کند.به خصوص در دوره دوم دولت اردوغان،ترکیه گام بلندی در عرصه سیاست داخلی و خارجی برمی‌دارد.
چه عواملی به ارتقای جایگاه ترکیه کمک کرد؟
از مولفه‌هایی که به ارتقای جایگاه ترکیه کمک کرد،می‌توان به دبیرکلی سازمان کنفرانس اسلامی و همچنین عضویت غیردائم این کشور در شورای امنیت سازمان ملل اشاره کرد.
در بعد عملی ترکیه چگونه توانست از این پتانسیل‌ها بهره‌برداری کند؟
اقدامات مهم و بسیار قابل توجهی از سوی دولتمردان ترک صورت گرفت که به اختصار بدان اشاره میکنم.
-ترکیه روابط خود را با کشورهایی که با آنها مشکل داشت از جمله سوریه نیز حل کرد و هم‌اکنون دو کشور متحد استراتژیک هستند.
-هر چند که سطح مناسبات میان ترکیه و اسراییل بالاست، با این حال ترکها در نقش منتقد دولت اسراییل نیز ظاهر می‌شوند.به عبارتی دفاع دولت ترکیه از منافع فلسطین،ترکیه را به عنوان کشوری اسلامی و مدافع حقوق فلسطین در میان افکار عمومی و سایر کشورها نشان داده است.
- ترکها با شورای همکاریهای خلیج فارس نیز رابطه گرمی برقرار کردند به گونه‌ای که دو طرف هم‌اکنون رابطه راهبردی به لحاظ تجاری و اقتصادی با یکدیگر دارند.
-رابطه ترکیه با عراق هم وارد فاز جدیدی شده است.
-ترکها رابطه خود با ایران را نیز تقویت کردند.
-ترکیه حتی به فکر بهبود رابطه با یونان نیز هست و با جدیت آن را دنبال میکنند.
و در کنار همه این مسائل ترکیه سعی در ایجاد همین رابطه با سایر کشورهای پیرامونی خود از جمله پاکستان،لبنان و .. دارد.
به عبارتی چنین اقداماتی سبب اتخاذ رویکرد جدیدی در سیاست خارجی ترکیه شد...
بله.همین سیاست و نگرش سبب ایجاد تفکر و عبارت جدیدی در سیاست خارجی ترکیه شد که داوود اوغلو وزیر خارجه ترکیه مبتکر و طراح آن بود و در واقع مغز متفکر نظریه‌ای به نام"تنش صفر با همسایگان"بود. سیاست تنش صفر با همسایگان سیاستی بود که داوود اوغلو مبتکر و مبدع آن بوده و دولت را به بهبود روابط با همسایگان و از میان برداشتن تنش‌های طرفینی هدایت کرد.بر اساس این سیاست، ترکیه روابطش را با کشورهای همسایه مورد بازنگری قرار داد.
این رویکرد شامل همسایگانی از جمله ارمنستان با توجه به تیرگی تاریخی حاکم بر روابط طرفین نیز شد ؟
بله .سیاست تنش صفر با همسایگان سبب شد که ترکیه در اوت 2009 پروتکل تاریخی همکاری با ارمنستان را امضاء‌کند؛کشوری که ترکیه بالاترین میزان تنش را با آْن داشت.(البته هنوز این پروتکل به تصویب نهایی مجالس طرفین نرسیده است)اما گام مهمی بود برای عادی سازی روابط میان دو کشور و نمود سیاست تنش صفر.
اتخاذ چنین رویکردی با چه اهدافی صورت گرفت؟
در مجموع این سیاست بر بهبود روابط با همسایگان مجاور،پیرامونی و منطقه‌ای با این هدف صورت گرفت که ترکیه بتواند اولا ً:خود را به عنوان بازیگر واقعی معرفی کند. دوماً ، وزن سیاسی خود را بالا ببرد و سوماً،مبتکر طرحهای میانجی‌‌گرانه‌ای باشد که در منطقه پرتنش خاورمیانه می‌تواند در حل بحرانهای موجود میان کشورها موثر باشد،همانند رابطه اسراییل-سوریه و سوریه-عراق و همچنین پرونده هسته‌ای ایران.
به طور خلاصه هدف واقعی ترکیه از میانجیگری در پرونده هسته‌ای ایران را چگونه ارزیابی میکنید؟
در خصوص پرونده هسته‌ای ایران و نقش میانجی‌گرایانه ترکیه ذکر این نکته ضروری است که ترکها بیش از آنکه به فکر رفع و حل بحران باشند،بیشتر به فکر نشان دادن نقش و ظرفیتهای جدید خود به جامعه جهانی هستند. این سه طرح میانجی‌گرایانه برای این کشورها نشان می‌دهد که ترکیه خود را از فضای سنتی دور اول سیاست خارجی جدا ساخته است. جالب است بدانیم که همه برنامه‌ها و طرحهای ترکیه در قالب سیاست خارجی جدید عملیاتی و اجرایی شده و بدین شکل نبوده که صرفا در قالب تعریف باقی بماند. ترکیه با جدیت به بازیگری مهم و فعال تبدیل شده است.
و اما در خصوص نگاه ترکیه به شرق باید بگویم که من تصور نمی‌کنم که ترکیه به شرق نگاهی داشته باشد،من بر این اعتقادم که نگاه ترکیه همچنان به غرب است و مهمترین اولویت سیاست خارجی ترکیه پیوستن به اتحادیه اروپاست و در همین چارچوب برای کسب معیارهای لازم برای تحقق این هدف،هر نوع تغییر اعم از تغییر قانون اساسی،رعایت حقوق اقلیتها(از جمله کردها) رفع تنش با قبرس و ارمنستان و .. را پذیرفته است.در مجموع باید بگویم مهمترین دغدغه تیم اردوغان ایجاد اصلاحات برای تحقق رویای پیوستن به اتحادیه اروپاست. و از همه مهمتر آنکه ترکیه،همچنان همپیمان غرب است،این موضوع همچنان به قوت خود باقی است.لذا نگاه ترکیه به شرق، تنها به عنوان عامل و فاکتوری جدید در سیاست خارجی ترکیه وارد شده،آن هم در حالی که نگاه به غرب برای این کشور در اولویت است.
در مجموع محورهای مهم سیاست خارجی ترکیه نگاه به غرب،گسترش همکاری با شرق به منظور افزایش و ارتقای توان اقتصادی،ظرفیتهای سیاسی،قدرت چانه‌زنی و افزایش وزن سیاسی در ارتباط با معادلات منطقه‌ای و بین‌المللی است.
===
با تشکر
یا حق
